4 februari 2005 door Aleid Grijpma
Hoe kan ik mijn dochter (bijna 16) helpen bij het verwerken van enkele moeilijke ervaringen? Ik zal de gebeurtenissen hieronder beschrijven.
Deze dingen zijn allemaal in 2003 gebeurd. Onze dochter heeft zich al die tijd flink gehouden, maar nu ze diegene kwijt was die ze vertrouwde, stortte als het ware haar wereld in. Gelukkig vertrouwt ze mij ook de meeste dingen wel toe. Maar ze geeft zelf aan niet te weten hoe ze dit alles verwerken moet.
Het is nu een jaar geleden dat opa is overleden en de rust is nog lang niet terug in ons gezin. Mijn man en ik zijn ons ervan bewust geworden dat we verkeerd bezig waren. Dat we minder tijd moeten besteden aan het steunen van zijn moeder, en meer écht thuis moeten zijn voor onze kinderen. Ik ben namelijk bang dat onze dochter niet langer weerstand kan bieden aan drugs en alcohol (op school!) waardoor haar situatie nog verder kan verergeren.
Mijn dochter is inderdaad iets getint. Bij mijn man in de familie zijn er wel meer; we weten niet hoe dat zo komt. Maar voor het voorval maakt dat verder niet uit.
Op zich kan ze de meeste gebeurtenissen wel aardig aan. Maar het is wel veel. Alles bij elkáár maakt het zo moeilijk. Bovendien is ze met haar 15 jaar natuurlijk aan het puberen, wat het geheel nog meer bemoeilijkt.
Uw dochter maakt inderdaad wel een heel heftige fase door, waarbij ik me kan voorstellen dat u zich zorgen maakt. U vertelt daarbij veel over allerlei gebeurtenissen, maar helaas weinig over uw dochter zelf. Wat voor soort kind is het? Hoe gaat het op school? Wat voor niveau volgt ze? Zijn er gedragsproblemen op school of thuis? Het enige wat u daarover zei, is dat u bang bent dat ze aanraking kan komen met drugs en alcohol. Of is dat al gebeurd?
Verder weet ik niet hoe haar omgeving eruit ziet, qua vrienden en vriendinnen. En dan bedoel ik niet virtuele vrienden (via MSN of chat-sites) maar vrienden in real life. Het hebben van echte vrienden zegt iets over iemands sociale vaardigheden. MSN'en en chatten is niet verkeerd, maar stelt sociaal gezien minder hoge eisen.
Wat u verder wel vermeldt, is dat haar thuissituatie ook wat moeizaam is, door de gebeurtenissen rond haar opa en oma, en dat u daardoor wat minder contact met haar had.
Hieronder zal ik wat meer vertellen over datgene wat zich afspeelt in het hoofd van een puber. Aan de hand daarvan kunt u zelf bepalen hoe u uw dochter het beste kunt helpen.
Zoals u zelf al zei ("met haar 15 jaar [is ze] natuurlijk aan het puberen") is de adolescentie een lastige fase, waarin er allerlei zaken met kinderen gebeuren, zowel lichamelijk als emotioneel.
Centraal daarbij staan de volgende veranderingen:
1. lichamelijke veranderingen, zoals: een groeispurt en rijping van de geslachtsorganen;
2. cognitieve veranderingen, waaronder de ontwikkeling van het abstract-logisch denken, oftewel: dat je in staat bent om theorieën op te stellen en te toetsen. Maar ook: het vermogen tot introspectie (innerlijke zelfwaarneming), oftewel: dat je je meer bewust wordt van je eigen persoon.
3. sociale veranderingen. De adolescentie-fase staat in het teken van het losmakingsproces van de ouders en het verwerven van een eigen identiteit. Centraal daarbij staat de seksuele identiteit en het aangaan van seksuele relaties.
In adolescentie-fase draait alles om de identiteits-ontwikkeling. Daarbij gaat het om wie je bent, welke persoonlijke eigenschappen je hebt, en dat je voor je omgeving één-en-dezelfde persoon bent. Los van je humeur of het gedrag van dat moment. Dus: wie je bent, hangt zowel af van hoe je jezelf ziet, als van de manier waarop je omgeving je ziet.
De identiteits-ontwikkeling kent verschillende stadia. Maar waar het vooral om gaat, is het zelfbeeld en de zelfwaardering van een puber.
Zelfwaardering is gedeeltelijk afhankelijk van de omgeving (ze vinden me raar dus ik ben raar), maar wordt toch ook in belangrijke mate bepaald door jezelf (ik vind mezelf lelijk). Vanwege dat laatste is heel belangrijk hoe de adolescent de eerdere fasen heeft doorgemaakt, met name de peuter/kleuter-fase en de lagere-schoolfase. Successen of problemen in die eerdere fasen hebben veel invloed op de stabiliteit in de adolescentie-fase.
Rond zijn 16e levensjaar raakt een jongere minder op zichzelf gericht, en krijgt hij een meer objectieve kijk op anderen. Dat leidt dan ook tot een groter besef dat de eigen persoon enerzijds en de omringende wereld anderzijds twee verschillende werkelijkheden zijn, met vaak moeilijk verenigbare eisen.
Dit kan leiden tot een identiteitscrisis, waarbij de jongere zich afvraagt: wie ben ik? Accepteer ik mezelf? Snappen anderen mij? Wat verwachten ze van me? Wat wil ik bereiken en kan ik dat?
Uit onderzoek is gebleken dat ongeveer 15% van de pubers een tumultueuze ontwikkeling doormaakt, met forse problemen en conflicten thuis en op school, die ook kunnen leiden tot allerlei klachten waarvoor hulp nodig is.
Als er in deze fase dingen gebeuren die traumatisch kunnen zijn, zoals sommige ervaringen die u beschreef, dan kan die fase turbulent gaan verlopen. Maar ook zonder dat soort heftige ervaringen kan dat gebeuren, zoals u inmiddels begrepen heeft.
Het is dan ook de vraag of de ontwikkeling die uw dochter nu doormaakt, bepaald wordt door alle dingen die u noemde, of dat de adolescenten-fase op zich al lastig voor haar is. Dat kan ik niet goed beoordelen. Daarvoor is het belangrijk om meer informatie te hebben, zoals ik in het begin al zei. Maar misschien kunt u dat nu zelf al bepalen, aan de hand van de informatie die ik u gaf.
Soms zie je ook dat meiden hun ouders willen steunen in een voor hen moeilijke fase waardoor ze zelf wat tekort komen. Wellicht was dat ook de reden voor haar om te gaan MSN'en...
U vertelt dat u bang bent dat uw dochter beïnvloedbaar is, en dat ze misschien riskant gedrag zal gaan vertonen. U bent bijvoorbeeld bang voor alcohol en drugs.
In zo'n situatie is het altijd belangrijk om je af te vragen hoe je kind verder functioneert, zoals op school en met (echte) vrienden en vriendinnen. Hoe beter dat gaat, hoe kleiner het risico. En omgekeerd: als dat niet goed gaat, dan moet je het goed in de gaten houden.
Daarnaast is het belangrijk om te weten of er sprake is van psychische problemen, zoals depressiviteit, automutilatie (zelfbeschadiging), slaapproblemen, of de neiging om ruzie te zoeken.
Tot slot is het van groot belang om te weten wat uw dochter zelf wil. Als ze bijvoorbeeld zélf aangeeft dat ze graag hulp wil, dan zou ik dat heel serieus nemen en er werk van maken.
Het is dan van belang om met uw huisarts te kijken welke mogelijkheden er zijn. Tegenwoordig is Bureau Jeugdzorg de voordeur voor de jeugdhulpverlening; daar kan men verder kijken wat de beste optie is. Ook zijn er vaak vertrouwenspersonen op school, die u kunt benaderen.
In de tussentijd kunt u zelf ook al wat doen, waarbij u een evenwicht moet zien te vinden tussen twee polen:
Een voorbeeld van steun zou kunnen zijn dat u met haar gaat kijken in hoeverre zo'n jongen die haar bedreigt, daarvoor bestraft zou kunnen worden (voor zover dat nog niet gebeurd is).
Maar: gezien alles wat er gebeurd is, lijkt een individueel contact met een hulpverlener toch zeer aan te raden, vooropgesteld dat uw dochter dat wil.
Succes ermee!
