13 januari 1999 door Justine Pardoen
Friemelen Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.
Kleine kinderen kunnen enorm gefascineerd zijn door hun gelachtsdelen. Dat is heel normaal. Hoe ga je als ouder daarmee om? Laat ze maar friemelen, bij zichzelf of bij elkaar. Het hoort erbij en kan geen kwaad. Dat zeggen de deskundigen, en dat vinden ook de meeste ouders. Maar friemel je zelf ook mee? Sommige ouders doen dat, zo blijkt. Is dat fout? Veel ouders vinden van wel, maar sommige deskundigen zijn milder in hun oordeel.
Half december stuurde een vrouw een anoniem bericht naar het Forum. Ze vertelt dat haar zoontje van drie bij het verschonen regelmatig een erectie krijgt, en dat ze daar opgewonden van raakt. "In een waas heb ik toen zijn dingetje in m'n mond genomen. Ik weet niet hoe ik dat heb kunnen doen en ik weet dat het fout is....Help".
Er volgt een stroom van reacties op haar bericht. Er is geen moment van twijfel: alle Forum-deelnemers nemen het ernstig op. Veel reacties gaan in op het feit dat deze moeder zelf erg verdrietig en in de war is en prijzen haar moed. Van de meeste ouders -- waaronder een aantal die melden dat ze zelf incestslachtoffer zijn -- krijgt ze het advies zo snel mogelijk een professionele gesprekspartner te zoeken, "ook voor je kinderen", "om erger te voorkomen" en "voordat je je zoontje traumatiseert".
Tegelijkertijd laat iedereen ook duidelijk merken enorm geschokt te zijn. Dit kan echt niet: stel je maar voor wanneer het om een man zou gaan met zijn kleine dochtertje van drie. Woorden als 'afschuwelijk', 'niet normaal', 'pedoseksueel gedrag' en 'incest' rollen over het scherm. Harde woorden. De seksuoloog J. Frenken, verbonden aan het Nederlands Instituut voor Sociaal Sexuologisch onderzoek (NISSO) oordeelt veel minder hard. Volgens hem is het nog maar de vraag of dit nu wel zo erg is. Hij waarschuwt: we moeten oppassen dat we niet onmiddellijk elke vorm van vergaande lichamelijke intimiteit tussen ouders en kinderen in de criminele hoek plaatsen.
Maar heeft deze moeder dan geen grens overschreden? Professor Frenken is stellig: "Wanneer iets indruist tegen een algemeen geldende fatsoensnorm, wil dat nog niet zeggen dat we direct moeten roepen dat het fout is. Dat u het gedrag van deze moeder afkeurt en er zelf niet aan zou denken om het te doen, wil nog niet zeggen dat het schadelijk voor het kind is geweest. Laat staan dat het strafbaar is. Het is pas strafbaar als het schadelijk is, en het is pas schadelijk als er sprake is van penetratie of wanneer het kind op een andere wijze gebruikt wordt voor de lustopwekking of behoeftebevrediging van een volwassene. In dat geval gaat het namelijk vrijwel altijd gepaard met manipulatie, dreiging, dwang of zelfs fysiek geweld. Het kind gaat zich daardoor enorm eenzaam voelen en raakt dan ook sociaal geïsoleerd."
In dit geval twijfelen de deskundigen eraan of dit driejarige jongetje nu direct schade heeft ondervonden van het gedrag van zijn moeder. Sanderijn van der Doef, kinderseksuologe verbonden aan de Rutgers Stichting, is het met Frenken eens. Van der Doef: "Wat goed is, is dat deze moeder zich ervan bewust is dat ze een probleem heeft en dat ze daar iets mee doet."
Ouders die zelf in hun jeugd slachtoffer van seksueel misbruik zijn geweest, hebben vaak een probleem. Het zijn vooral zij, die in hun reactie aan de anonieme moeder ook aangeven dat ze haar gevoelens herkennen. Begrip voor het gedrag van de daders komt, paradoxaal genoeg, nog het snelst van de slachtoffers. Incestslachtoffers ontdekken immers later in hun leven dat zij soms geneigd zijn -- als een reflex -- het gedrag te herhalen waartoe ze zelf vroeger gedwongen zijn. Maar ook het omgekeerde komt voor: ze kunnen juist enorm afkerig zijn geworden van bepaalde lichamelijke intimiteit. Soms kan een vrouw door de eigen incestervaring haar pasgeboren kind geen borstvoeding geven.
Twee dagen later meldt de moeder zich weer. Ze heeft contact opgenomen met het Riagg, en die dag al haar eerste gesprek gehad. Ze vertelt inderdaad zelf in haar jeugd slachtoffer geweest te zijn van een oom die haar dwong te doen wat ze bij haar zoontje deed. Ze is opgelucht en vol vertrouwen dat ze "de zaken nu op een rijtje" zal kunnen zetten. Een reeks welgemeende felicitaties van mede-ouders volgt.
Maar daarmee is de kous nog niet af: de discussie krijgt een nieuwe impuls. Openlijk bespreken ouders onder elkaar dat ze soms zichzelf of hun partner wantrouwen met betrekking tot de omgang met hun jonge kinderen. Een moeder: "Toen ik zijn luier opendeed had hij een stijf piemeltje. Ik moest hem toch schoonmaken, maar voelde me schuldig dat ik eraan zat." Een ander: "Wat mij laatst enorm shockeerde, is dat mijn man een erectie had toen hij met mijn kinderen (van twee en vijf) in bad zat. Hij zegt dat hij dat altijd heeft als hij in bad gaat. Maar sindsdien mag hij van mij niet meer met de kinderen in bad." In een poging deze bezorgde moeder gerust te stellen, legt een vader uit dat het niets bijzonders is: een man krijgt soms een erectie van warm water.
Het is toch treurig, is de algemene reactie, dat ouders zichzelf of hun partner zo gaan wantrouwen in het lichamelijk contact met hun kinderen. Weten we door de vloedgolf van negatieve aandacht voor lichamelijke intimiteit tussen ouders en kinderen dan niet meer wat onze grenzen zijn? Sanderijn van der Doef is auteur van het enige Nederlandse boek waarin ouders richtlijnen kunnen vinden op dit gebied. In 'Kleine mensen, grote gevoelens' bespreekt ze dat het wel eens kan gebeuren dat je opgewonden raakt van aanrakingen met je kind. Zo komt het bijvoorbeeld veel voor dat een vrouw met een kind aan de borst erotisch geprikkeld raakt. Het gaat erom wat je daar vervolgens mee doet. De deskunigen zijn het erover eens: als je het lichamelijk contact bewust opzoekt voor je eigen lustbeleving, zit je fout. Het gedrag van de moeder moet natuurlijk wel stoppen. Anders krijgt het kind geen kans om te leren dat seksueel gedrag tussen kinderen en volwassenen ongepast is. Dit zou zijn natuurlijke seksuele ontwikkeling verstoren, met allerlei narigheid vandien. Latere relaties met partners en kinderen kunnen daar behoorlijk onder lijden, zo blijkt.
Voor de meeste mensen is de lichamelijke omgang met hun kinderen gelukkig vrij simpel. Maar na een traumatische ervaring moeten sommigen het later opnieuw leren. De anonieme moeder is eraan begonnen door de steun en betrokkenheid van de online-gemeenschap waar ze zich toe gewend heeft. Dat is mooi: haar gevoelens waren haar eerder een last dan een lust. Ze heeft die professionele hulp nodig. In eerste instantie voor zichzelf en dus niet eens zozeer voor het kind: bij nader inzien heeft het kleine jongetje het nog niet zo slecht getroffen met zijn moeder. "Je mag trots op jezelf zijn. En hoewel je er nu misschien anders over denkt: jouw manier van handelen bewijst dat je een geweldige moeder bent!", aldus een online-ouder.
