28 mei 2006 door Elsie Sloot
Waarom wordt een tiener moeder? Elsie Sloot geeft een analyse van de risico-factoren, op basis van de toneelvoorstelling 'Later!'.
"Later" betekent: "Tot later...", wat jongeren zeggen als ze een telefoongesprek beëindigen. Zoiets als "Ik zie je...", of "Tot ziens". Maar "Later" betekent ook: "Nu even niet". (Mag ik je iets vragen? Ja, later!) En later betekent vooral ook: later, als je groot bent. Gezegd tegen kleine kinderen. Of voor jezelf: later, als ik groot ben.
Later! is ook de titel van het toneelstuk van het Rotterdams Wijktheater, uitgevoerd in samenwerking met Steady, een ondersteuningsorganisatie voor tienermoeders die opereert vanuit Rotterdam. Het stuk gaat over tienermoeders en daarin wordt al snel de meervoudige betekenis van "Later!" treffend neergezet. Met mooie sfeerbeelden op een enorm projectiescherm op de achtergrond, werden de situaties naadloos aan elkaar gevoegd.
Later! is het verhaal van drie meiden, die samen een avondje uit willen gaan. Eén van hen heeft zelf al een dochtertje, maar ook nog een zusje van 14: zij dient als het geweten. Zij mag niets van haar oudere zus, want ze loopt gevaar en ze snapt nog niet waarom. Als het jongere zusje vraagt: "Welke kleur heeft sperma? Groen?", moeten de drie meiden hard lachen om zoveel onwetendheid. Ze zal het 'later' nog wel te weten komen. Ziehier het verschil tussen twee generaties tieners.
Sommige toeschouwers hoor je verschrikt zuchten over deze ontboezemende informatie. Wat een vraag! In het verhaal blijkt al gauw dat tieners in deze tijd met dingen te maken hebben die zó nieuw zijn, dat er nog weinig over de eventuele gevolgen bekend is.
Ouders zijn in een nieuw tijdperk beland, van mobieltjes, MSN en jongerenwebsites. In dit toneelstuk is Partybuzz.com the place to be. Een site waar je een profiel van jezelf plaatst met je foto, je leeftijd, je hobby's en natuurlijk je kwaliteiten. Die kwaliteiten worden steeds uitdagender neergezet. Het één lokt het ander uit en van controle is weinig sprake. Of zoals één van de meiden het zegt: "Mamma heeft het te druk met zichzelf dus ik moet op m'n zus letten."
Wie herinnert zich niet van vroeger het gegiechel en geroddel tussen meiden over een bepaalde mooie jongen: "Een mooie jongen heb je nooit alleen!" Ook in de voorstelling komt die tekst voortdurend terug. De drie meiden zijn alledrie van plan die avond dezelfde jongen te versieren (het zusje mag natuurlijk niet mee!) en ze gaan een weddenschap aan. De jongen verschijnt ook op het scherm van de chatsite als player. Statuzz: cool!
Door de vraag van het jongere zusje zijn de drie meiden meteen bij de les, 'Het' doen wordt niet benoemd, maar veilig vrijen en nadenken voordat je wat doet, is wel onderwerp van gesprek. Vooral in de trant van 'later'.
Op een geraffineerde manier wordt het verloop van de avond getoond. Door het videoscherm kost het geen enkele moeite om je in te leven. Korte zinnen met heldere teksten: "Schatje, ik hou toch van je? Ik wil alleen jou!" worden in combinatie tegen alledrie de meiden gezegd door dezelfde jongen.
Uiteindelijk wordt het de meiden aan het eind van de avond duidelijk dat ze alledrie door dezelfde jongen zijn ingepakt, maar dat er maar één winnaar is van de weddenschap en dat is degene die uiteindelijk nu verkering met hem heeft: de tienermoeder. Eén van de anderen gaat op vakantie met haar ouders en via sms-jes houden ze elkaar op de hoogte. De twee achterblijvende meiden wisselen informatie uit over de verdergaande verkering van de een, over vertrouwen, en wat er nu eigenlijk wel en niet gebeurd is die avond.
Totdat de vakantieganger terugkomt en zwanger blijkt te zijn. Zowel verwijt als medeleven, twijfel en ongeloof komen voorbij. Moet er abortus worden gepleegd? Kun je dat voor jezelf verantwoorden? Doe niets waar je zelf niet helemaal achter staat en als je van jezelf houdt, kun je pas van een ander houden. Met veel humor worden er zware levensvragen doorgenomen. "Door één uitstorting, ingestort".
De verkering gaat uit, de zwangere wordt gesteund en ook het derde meisje blijkt ineens al vier maanden zwanger van haar vorige vriend. Deze laat het meteen afweten, maar vier maanden zwangerschap valt niet meer te keren.
Hierna wordt kort aangegeven hoe belangrijk solidariteit en onderlinge steun is bij een tienerzwangerschap. Uiteindelijk vindt er één abortus plaats en de andere aanstaande moeder blijkt veel meer erkenning en steun bij haar eigen moeder te vinden dan ze had verwacht.
De meiden helpen elkaar door de ellende heen en geven aan hoe ze van elkaar kunnen genieten. Als laatste komt het jonge zusje binnen met de mededeling: "Ik weet het... het is niet groen!"
Wat deed de voorstelling bij mij? In 2006 wordt maar al te duidelijk dat de omstandigheden waarin jongeren opgroeien, heel sterk in beweging zijn. Het gedrag van tienermeiden is op zich niet zoveel anders dan 10 of 20 jaar geleden, maar het contact met de oudere generatie is vaak op veel fronten verbroken of gedeeltelijk aan vernieuwing toe.
Scholing en werk zijn dwingende levensdoelen, maar lang niet iedereen slaagt erin om die te bereiken. De publieke opinie, de politiek en de media kiezen steeds weer de jongeren als oorzaak voor maatschappelijke problemen.
Behoefte aan warmte en genegenheid heeft iedereen, maar vooral als je in onzekere omstandigheden leeft, en het gevoel hebt dat je door veel mensen om je heen wordt bekritiseerd. Pubers zitten in de wachtkamer van kind naar volwassene, en in deze ontwikkelingsfase staan ze onder grote druk.
Ook geld speelt natuurlijk een belangrijke rol. Door de nog steeds toenemende commercie is het hebben van geld heel belangrijk. Onvoldoende geld hebben is dus een probleem. Erbij willen horen, en het gevoel dat je anders voor gek staat, maakt het gevoel van eenzaamheid sterk. Het is een kleine stap om de behoefte aan aandacht en aan warmte en genegenheid om te zetten in seksuele contacten. Al is dat wel een stap met mogelijk grote gevolgen.
Tienermoeders zijn jonge meiden die vroeger dan gepland zwanger zijn geworden. Door het ontbreken van goede voorlichting, het ontbreken van voldoende steun van de ouders, en een sterke behoefte aan genegenheid en erkenning, komen vaak vluchtige seksuele contacten tot stand. Praten over seks, maar vooral ook over gevoelens en behoeften, is nodig om het aantal tienermoeders binnen de perken te houden.
'Later!' geeft op een aansprekende manier goede informatie over de belevingswereld van jonge meiden en tienermoeders. Het taalgebruik en de situaties zullen echter vooral een bepaald deel van die groep aanspreken, met name de jongeren uit de grote steden, inclusief Surinaamse en Antilliaanse jongeren. Maar niet zozeer de Islamitische jongeren, waar weer heel andere problemen spelen.
Uit gegevens van het CBS blijkt dat er ook een groep tienermoeders uit (voornamelijk) Islamitische landen is, die jong en soms gedwongen trouwen. Als je naar hun leeftijd kijkt, zijn dit ook tienermoeders, maar hun tienermoederschap komt heel anders tot stand dan dat van Antilliaanse en Surinaamse meiden. Voor iedereen is in moeilijke situaties overigens opvang of begeleiding mogelijk.
Het toneelstuk zal binnenkort op dvd als film worden uitgebracht, zodat de voorstelling nog lang gebruikt kan worden bij voorlichting op scholen en ander plaatsen waar jongeren elkaar treffen.
