16 november 2007 door Niels van de Griend
De aandelen van een BV kunnen meestal niet zomaar ge&235;rfd worden door de familie. Notaris Niels beschrijft het probleem en vertelt wat eraan te doen is.
Het hebben van een BV met meerdere aandeelhouders gaat niet altijd goed samen met het familierecht, vooral wat betreft het erfrecht. Dat wil zeggen: je kunt van alles in een testament zetten over de aandelen in een BV, maar de statutaire regeling van de BV gaat altijd voor.
Wat voor problemen kunnen er ontstaan? En heeft het überhaupt wel zin om iets over de BV in een testament te zetten? Op die vragen zal ik hieronder antwoord geven.
Het besloten karakter van een BV houdt in (naar huidig recht) dat een bestaande aandeelhouder niet zomaar geconfronteerd kan worden met een nieuwe aandeelhouder. De aandelen zijn niet vrij verhandelbaar. We noemen dat de 'blokkeringsregeling'.
Een aandeelhouder die van zijn aandelen in een BV af wil, zal ze dus eerst moeten aanbieden aan de andere aandeelhouders, of goedkeuring moeten hebben van de vergadering van aandeelhouders. Deze regeling dient ter bescherming van de kring van aandeelhouders in een BV. Je gaat immers met bepaalde personen in zee en dan wil je niet zomaar geconfronteerd worden met de buurman van een mede-aandeelhouder.
Bij de overdracht van aandelen lijkt blokkering op zich dus logisch. Maar hoe zit het als de aandelen niet worden overgedragen, maar overgaan krachtens erfrecht? Geldt dan eigenlijk niet hetzelfde? En kunnen we in dit verband de eerder genoemde buurman niet gelijk stellen met de kinderen of de weduwe van een mede-aandeelhouder? Mij lijkt van wel, hoewel de wet toch een ontsnappingsmogelijkheid biedt.
De wet biedt de mogelijkheid om overdracht van aandelen aan bepaalde personen (met name gezinsleden) statutair vrij te geven. We noemen dat een 'vrije kring'.
In de praktijk kom je zo'n vrije kring echter maar heel zelden tegen. Het lijkt namelijk van harte aan te bevelen in alle gevallen waarin iemand geen aandeelhouder meer wil of kan zijn, de overdracht van zijn of haar aandelen toch te reguleren.
Dat is precies de reden waarom in de statuten van de BV doorgaans is opgenomen dat ook bij overlijden van een aandeelhouder de erfgenamen de aandelen moeten aanbieden aan de andere aandeelhouder(s). De blokkering in de BV is dan van hogere orde dan het erfrecht.
Staan de erfgenaam dan helemaal in de kou? Bepaald niet. De (zittende) aandeelhouders die de aandelen willen overnemen, moeten daar namelijk wel een reële prijs voor betalen aan de erfgenamen.
De waarde van de aandelen komt dus wel ten goede aan de erfgenamen, maar de zeggenschap blijft bij de aandeelhouders. Daarom heeft het dus wel degelijk zin om een testament te maken en daarin bepalingen over aandelen in een BV op te nemen.
De aanbieding op zich is vrij eenvoudig, maar dan. In de praktijk kan de overname van de aandelen door de zittende aandeelhouders wel eens een hele toer zijn, vooral als de aandelen een hoge waarde vertegenwoordigen. Het zal dan vaak niet meevallen om de erfgenamen uit te kopen. Waar moet de financiering vandaan komen?
In theorie worden de aandeelhouders dus wel beschermd, maar gezien de lastige financiering kan het wel eens een wassen neus zijn. Is daar een oplossing voor? Ik denk het wel.
In VOF- of maatschaps-contracten, waar deze materie ook speelt, is het heel gebruikelijk dat de voortzettende vennoot of maat de mogelijkheid heeft om de uitkoop op afbetaling te kunnen voldoen. Direct dient voldaan te worden dat gedeelte van de uitkoopsom dat kan worden opgebracht zonder dat de continuïteit van de onderneming in gevaar komt. Het restant wordt vervolgens voldaan door middel van schuldig-erkenning en afbetaling.
In aandeelhouders-overeenkomsten zou je een soortgelijke regeling kunnen opnemen. Je zou het zelfs kunnen uitbreiden tot alle gevallen waarin de aanbiedingsregeling is opgenomen. De houdbaarheid van alle soorten aandeelhoudersovereenkomsten is echter niet onomstreden, maar het is in ieder geval zaak om als aandeelhouders na te denken over deze scenario's en tevens te bepalen aan wie de waarde van de aandelen ten goede komt.
