20 mei 2005 door Niels van de Griend
Naast het aanvaarden of verwerpen van een erfenis is er nog een derde mogelijkheid: beneficiair aanvaarden. Notaris Niels legt het uit.
In principe heb je als erfgenaam een keuze: je kunt de erfenis aanvaarden of je kunt hem verwerpen. Voor verwerping kunnen allerlei redenen bestaan. Bijvoorbeeld: als de erfenis uit louter schulden bestaat (waarbij je alleen de schulden zou erven). Of: om fiscaal-technische redenen (bij bepaalde typen testamenten). Of, wat ik in mijn praktijk veel zie: om allerlei emotionele redenen.
Er is echter nog een derde optie, naast aanvaarden en verwerpen, waar ik deze keer iets meer over wil vertellen, namelijk de beneficiaire aanvaarding. Soms kan die zelfs verplicht zijn!
Door verwerping word je geacht nooit erfgenaam geweest te zijn. Maar pas op! Heb je kinderen en verwerp je de erfenis, dan komt de erfenis aan jouw kinderen ten goede. Die hebben dan vervolgens weer hetzelfde probleem als waarmee je zelf zat. Een tussenoplossing is dan de 'beneficiaire aanvaarding'.
Kort gezegd houdt de beneficiaire aanvaarding in dat je alleen aansprakelijk bent voor de schulden van de nalatenschap voorzover daar tegoeden tegenover staan. Een soort voorwaardelijke aanvaarding dus.
Erfgenamen hebben niet altijd een keuze. Zo móeten ouders namens hun minderjarige kinderen de nalatenschap beneficiair aanvaarden. Voor verwerping heb je dan zelfs de toestemming van de Kantonrechter nodig.
Indien een ouder (of voogd) nalaat om beneficiair te aanvaarden, bepaalt de wet dat er toch beneficiair is aanvaard door de minderjarige erfgenaam.
Wat voor minderjarigen geldt, geldt in beginsel ook voor personen van wie het vermogen onder bewind is gesteld of die onder curatele zijn gesteld.
Tot nu toe was mijn verhaal nog niet heel erg spannend, maar dat wordt het wel. Er zit namelijk een addertje onder het gras. Dat addertje is niet dat je voor verwerping of beneficiaire aanvaarding naar de rechtbank moet. Dat is redelijk bekend. Wel zit 'm de kneep in de zogenoemde 'wettelijke vereffening'.
Is de nalatenschap beneficiair aanvaard, dan moet de nalatenschap wettelijk worden vereffend. Daarvoor gelden allerlei voorschriften:
Al die voorschriften zijn vooral bedoeld om de belangen van schuldeisers te waarborgen. Maar als er een positief saldo is, dan is het belang van de wettelijke vereffening logischerwijs veel geringer. Vandaar dat de wet in dat geval een aantal uitzonderingen maakt, zelfs als de nalatenschap beneficiair is aanvaard.
Allereerst kan er sprake zijn van de zogenoemde 'lichte vereffening'. In sommige gevallen zijn bij beneficiaire aanvaarding de vereisten minder zwaar, tenzij de Kantonrechter alsnog de zware verplichtingen oplegt.
Maar er kan zelfs sprake zijn van gehele vrijstelling van de wettelijke vereffening. Bij beneficiaire aanvaarding is hiervan sprake in drie gevallen.
1. Allereerst is er vrijstelling van de wettelijke vereffening als er een executeur testamentair met ruime bevoegdheden is benoemd en hij of zij kan aantonen dat de tegoeden van de nalatenschap de schulden (ruimschoots) overtreffen. Tip: het verdient dus aanbeveling om in een testament altijd een executeur met ruime bevoegdheden te benoemen, ook al zijn er geen minderjarige erfgenamen!
2. Ten tweede kan degene die namens de minderjarige beneficiair heeft aanvaard, aan de Kantonrechter om vrijstelling vragen, ook weer indien aangetoond kan worden dat er een positief saldo is.
3. Tot slot is er in beginsel géén wettelijke vereffening voorgeschreven als sprake is van de wettelijke verdeling (het wettelijk langstlevende systeem). Anders wordt het overigens wanneer de langstlevende voor zichzelf (dus niet alleen voor de minderjarige kinderen) beneficiair heeft aanvaard.
In het algemeen betekent de beneficiaire aanvaarding dus dat je niet rustig achterover kunt leunen. De wettelijke vereffening leidt er dan toe dat er vele verplichtingen nagekomen moeten worden.
Maar: als er sprake is van een executeur testamentair, of als er verplicht beneficiair aanvaard is, dan kunnen deze verplichtingen verdwijnen, vooral wanneer er een (aantoonbaar) positief saldo is.
Kortom: reden genoeg om u uitgebreid te laten informeren door uw notaris. Bij voorkeur al bij het opstellen van het testament.
