12 maart 2004 door Marianne de Valck
ouders Een speelotheek is meer dan bibliotheek voor speelgoed. Marianne de Valck zet alle voordelen op een rijtje.
In een volle speelgoedwinkel is een ouder zich bewust van zijn rol als verantwoordelijke, liefdevolle, verwachtingsvolle en opvoedende ouder. Wat kies je? Daar kun je wel wat hulp bij gebruiken. Daarom wil ik de speelotheken onder de aandacht brengen. De speelotheken vervullen een belangrijke rol voor kinderen én hun ouders.
Het aanbod van speelgoed is enorm; het maken van een weloverwogen keuze kost daarom heel wat hoofdbrekens. Je let niet alleen op wat een kind leuk vindt, maar ook op de prijs en de kwaliteit.
Bij het kiezen van speelgoed vraag je je onder andere af: wat is goed? Wat past bij mijn kind? Wat kan mijn kind? Hoe lang zal mijn kind met dat speelgoed spelen? Met wie? En waar? Wat wil ik voor nieuwe uitdagingen aan mijn kind geven?
Daarnaast doet zich altijd de vraag voor in hoeverre je als ouder moet meegaan met een wens van je kind, vooral als die niet strookt met je eigen smaak, je eigen maatschappijvisie of je eigen verwachtingen. [Zie ook onze Prijsvraag Kindersmaak - red.]
In Nederland zijn ongeveer 550 speelotheken actief. Nederland is daarmee het dichtst 'bespeelotheekte' land ter wereld. Speelotheken zijn er in soorten en maten, maar ze hebben één ding gemeen: ze lenen speelgoed uit.
In een speelotheek kan speelgoed tegen een kleine vergoeding geleend worden. Zo kun je er eens kennis mee maken, of iets uitproberen, zonder dat je meteen veel geld kwijt bent. Soms besluit je dat het zinvol is om het zelf aan te schaffen, maar soms ook niet. Via een speelotheek kun je meer variatie aanbrengen in de speelmogelijkheden van je kind, of de mogelijkheden uitbreiden. Hiermee krijgen kinderen én hun ouders de kans om meer te ontdekken voor minder geld.
In veel speelotheken staat naast bekend speelgoed ook speelgoed dat u niet snel tegenkomt in de reguliere speelgoedwinkels. Zoals andere constructiesystemen. Niet alle kinderen houden van Lego of K'Nex. Voordat u een systeem gaat aanschaffen, kan het handig zijn om eerst eens uit te proberen waar uw kind het liefst mee speelt. Het is er duur genoeg voor.
Mocht u al iets aangeschaft hebben, dan is het goed om te bedenken dat kennismaken met andere systemen ook weer nieuwe mogelijkheden biedt. Een toren die gemaakt is met een schroefsysteem, levert een andere toren dan eentje die gemaakt is van Lego. Daarnaast is een speelotheek natuurlijk ideaal om 'meer van hetzelfde' te kunnen krijgen. Kinderen die wel drie puzzels in een week aankunnen, vinden in speelotheken lekker veel variatie. Puzzels genoeg.
Wie wil zien of een kind ergens aan toe is, vindt in een speelotheek onafhankelijke informatie over speelmogelijkheden. Bovendien kom je er ook andere ouders tegen, waarmee je informatie over speelgoed en over de kinderen kunt uitwisselen.
En kinderen kunnen er natuurlijk ook zélf ideeën opdoen. Zien spelen doet spelen.
Er bestaat veel variatie in soorten speelotheken. Sommige zijn vooral wijkgericht, andere zijn gespecialiseerd in kinderen met een handicap, en nog weer andere richten zich op kinderen tot een bepaalde leeftijd. In steeds meer speelotheken is overigens iedereen welkom. Je hoeft geen handicap of achterstand te hebben, of te behoren tot een minderheid, om van een speelotheek gebruik te maken.
Niet alle speelotheken zijn even rijk. Het aanbod verschilt. Gameboy-spelletjes moet je niet overal verwachten. Vaak zijn er 'thema-kisten' te huur, waarin van alles te vinden is voor zelf te organiseren verjaardagspartijtjes, voor zieke kinderen of voor spelen rond een bepaald onderwerp. Sommige speelotheken organiseren ook zelf spelletjesmiddagen, compleet met competities.
Het is de bedoeling van alle speelotheken om de waarde van spelen onder de aandacht te brengen. De achterliggende gedachte is dat ouders door speelgoed te lenen informatie krijgen over het spelen van hun kinderen en betrokken raken bij het spelen. En dat is belangrijk. Uit veel onderzoeken blijkt dat kinderen minder spelen en dat kan hun ontwikkeling in de weg zitten.
Bij het vaststellen van achterstanden bij kinderen in de basisschoolleeftijd wijzen onderzoekers erop dat deze achterstanden worden opgelopen in de voor- en naschoolse periode: de periode waarin kinderen spelen en vrijwel alles leren door spel. Maar kinderen spelen steeds minder geconcentreerd, minder vaak en minder lang met hetzelfde speeltje. Ze zijn ook minder inventief.
Tegelijkertijd hebben kinderen minder ruimte om te spelen: de fysieke ruimte voor kinderen wordt steeds minder. [In steden hebben auto's vijf keer zoveel ruimte tot hun beschikking als kinderen, zie: Het einde van de kindvriendelijkheid is nabij - red.]
Maar ook hebben kinderen steeds minder mogelijkheden om te experimenteren. Spelen wordt immers in toenemende mate geïnstitutionaliseerd door kinderopvang, speelverenigingen, en bijvoorbeeld ingehuurde professionals voor een kinderfeestje.
We herinneren ons allemaal dat het anders spelen is onder toezicht dan wanneer je lekker onbespied je gang kan gaan. Veel speelgoed biedt weinig ruimte om er zelfs iets mee te verzinnen omdat het al praat, beweegt en speelt van zichzelf. Daarbij zitten kinderen per dag gemiddeld 3 uur per dag achter een scherm (TV of PC). Tegen de computer spelen traint andere vaardigheden dan de sociale vaardigheden die je bij een bordspel nodig hebt.
Ga eens kijken bij een speelotheek bij u in de buurt. Als u wilt weten waar zich de dichtstbijzijnde speelotheek bevindt, kunt u mailen naar [email protected]. Vergeet niet uw adres en uw postcode te vermelden.
Van de 550 speelotheken die Nederland rijk is, zijn er inmiddels zo'n 150 aangesloten bij de vereniging van speelotheken. Dat is een overkoepelende organisatie die in 2003 werd opgericht. De vereniging stimuleert samenwerkingsverbanden van speelotheken met bijvoorbeeld de brede school, kinderopvang, instellingen en integratieprojecten (ook met ouderen).
Speelotheken draaien voor een groot deel op de inzet van vrijwilligers. Misschien is het wel wat voor u?
