13 november 2009 door Els van den Akker
Vorige week publiceerden we een opinie VOOR de afschaffing van het rugzakje. Deze week een tegengeluid. Individuele ondersteuning komt op de tocht te staan.
Staatssecretaris Sharon Dijksma (PvdA) van Onderwijs heeft bekend gemaakt dat de "rugzakregeling" die dient om passend onderwijs aan zorgenkinderen te bieden, op de schop gaat. Ik citeer even uit een nieuwsbericht van 2 november 2009 van de site van OCW: "Er komen meer handen in de klas en leraren worden beter begeleid bij de omgang met zorgleerlingen. De bureaucratie wordt verminderd en er komt meer maatwerk voor kinderen."
Dat klinkt mooi. Wil je dat een kind de begeleiding krijgt die het nodig heeft, dan is het fijn dat zijn docenten ook daadwerkelijk handvatten krijgen om hem te begeleiden. Met meer handen in de klas kan de leerkracht – of de assistent – hem ook beter begeleiden dan nu.
De bureaucratie rondom het 'leerlinggebonden budget', zoals het rugzakje eigenlijk heet, is groot en de aanvraagprocedure is traag. Er moeten dossiers worden opgebouwd en verklaringen en observaties worden verzameld voordat de aanvraag ingediend kan worden, en dan is het wachten op de toewijzing. Of de afwijzing, want ook dat komt ook voor natuurlijk. Het is daarom een mooi streven om die bureaucratie te willen verminderen.
Tot zover kan ik begrijpen dat de regeling aangepast gaat worden. Maar laten we even kijken naar de reden waarom het rugzakje eigenlijk werd ingesteld. Het doel van het project "Weer Samen Naar School" was om kinderen die extra zorg en begeleiding nodig hebben, de mogelijkheid te geven dit op de reguliere basisscholen te krijgen. Omdat dit extra kosten met zich meebrengt en meer tijd en kennis vraagt, is er leerlinggebonden financiering voor beschikbaar gesteld.
Waarom dan juist de rugzak afschaffen? Het argument dat het geld voor extra begeleiding niet naar het kind of naar de ouders gaat maar naar de school, en dat het geld daarom wel direct naar de school of het samenwerkingsverband kan, snijdt geen hout. Dat argument gaat namelijk voorbij aan het feit dat maatwerk per definitie individualistisch is.
Het rugzakje is concreet geld voor concrete problemen waar specifieke kinderen tegenaan lopen op school. Dat betekent ook dat om het geld zo effectief mogelijk in te zetten, het zo dicht mogelijk bij het individuele kind gebracht moet worden. En juist dát wordt nu veranderd.
Ouders krijgen met het huidige rugzakje geen bedrag dat ze naar believen kunnen inzetten voor hun zorgenkind, dat is waar. Maar ze hebben wél de mogelijkheid om toe te zien op hoe de school het extra geld voor hun kind gebruikt.
De school moet nu nog verantwoording afleggen over de besteding van het geld. Dat betekent dat ouders aan de bel kunnen trekken als de school het geld gebruikt voor iets anders, wat niet direct verband houdt met de specifieke obstakels waarvoor het rugzakje is toegekend. Je ziet bijvoorbeeld wel eens dat het gebruikt wordt voor extra toiletpapier op de wc's.
Ouders krijgen straks nog minder dan nu zeggenschap over de maatregelen die bedoeld zijn om hun zorgenkinderen te laten meedoen in het reguliere onderwijs. En de kinderen die extra zorg en begeleiding nodig hebben, zijn straks nog meer dan nu afhankelijk van de schoolbesturen en samenwerkingsverbanden als het gaat om waar voor hen het best passend onderwijs voorhanden is, en waaruit dat passende onderwijs dan moet bestaan.
Ik voorzie dat schoolbesturen en samenwerkingsverbanden het geld dat bedoeld is voor maatwerk, straks op een grote hoop gaan gooien en gebruiken voor een algemene inhaalslag waarbij leerkrachten worden bijgeschoold om zorgenkinderen te ondersteunen. Dat lijkt mooi, maar ook hier geldt dat als de financiering gebruikt wordt voor algemene expertisevergroting, het geld niet óók nog eens ingezet kan worden voor specifieke behoeften van individuele kinderen.
Kortom: de vertaalslag van het algemene begrip 'passend onderwijs' naar individuele ondersteuning, die nu nog met behulp van een rugzakje gemaakt kan worden, zal straks sneuvelen.
Of anders gezegd: hoe verder van een individueel kind de beslissing valt over wat passend onderwijs voor hem of haar is, hoe minder maatwerk voor dat kind beschikbaar is.
