2 februari 2007 door Nadia Eversteijn
Mijn zoon van bijna 2½ woont sinds bijna een jaar niet meer bij zijn Turkse vader, omdat mijn partner en ik toen uit elkaar zijn gegaan. Nu zou ik graag willen weten hoe ik de Turks-talige ontwikkeling van mijn zoon in deze situatie zo veel mogelijk kan stimuleren. Hij ziet zijn Turks-sprekende vader nog wel regelmatig (zo om de 2 à 3 weken gedurende 1 à 3 dagen), maar hij ziet hem te weinig om het Turks ook echt te leren.
Ik spreek zelf Nederlands en mijn zoon heeft al een aardige woordenschat. Mijn ex spreekt Turks met hem, laat hem Turkse kinderprogramma's zien, en heeft regelmatig contact met Turks-talige vrienden. Hij maakt zich ook ernstig zorgen dat ons kind zijn moedertaal niet leert, mede – denk ik – omdat zijn eigen Nederlands beperkt is.
Maar ook ikzelf vind het belangrijk dat onze zoon Turks leert, alleen al voor het contact met de familie, die in Turkije woont. Bovendien zie ik een meertalige opvoeding als een verrijking.
Ik zit te denken aan een Turks-talige oppas voor overdag, of een Turks-talig 'oppasmeisje' dat Turkse boekjes met hem kan gaan lezen. Maar hoeveel is er nodig op structurele basis? En is het toereikend?
Helaas valt niet precies te zeggen hoeveel uur per week uw zoontje Turks zou moeten horen, om die taal goed te leren. Dat hangt namelijk af van heel veel factoren, die ik hieronder zal bespreken.
Een Turks-talige oppas is in ieder geval een uitstekend idee, en het taalaanbod moet inderdaad structureel gegeven worden.
Uw kind heeft vanaf zijn geboorte Turks taal-aanbod gekregen van zijn vader, en 'dat pakken ze hem niet meer af'! Daarmee bedoel ik dat hij van het begin af aan heeft kunnen wennen aan de klanken en de zinsmelodie van het Turks, en dat hem daarom weinig moeite zal kosten om het Turks te leren verstaan.
Als hij al eens problemen heeft met het verstaan van Turks, dan zullen die problemen veroorzaakt woorden doordat hij bepaalde woorden nog niet kent. Voorlezen en samen tv-kijken zijn uitstekende manieren om de woordenschat te vergroten.
Maar natuurlijk wilt u graag dat uw zoon niet alleen Turks leert verstaan, maar het ook leert spreken, zodat hij gedachten en gevoelens kan uiten tegenover zijn vader, en andere familieleden.
Hoeveel taal-aanbod uw zoon nodig heeft om die vaardigheid te verkrijgen, hangt een beetje af van zijn persoonlijke aanleg. Het ene kind heeft nu eenmaal wat meer talent voor taal (de bekende 'talenknobbel') dan het andere. U vertelde dat zijn woordenschat in het Nederlands al aardig groot is. Dat duidt erop dat hij in ieder geval wel taalgevoelig is. Een kind dat goed is in zijn eerste taal, is ook goed in zijn tweede taal.
Verder is niet alleen de kwantiteit van het taal-aanbod van belang (dus: hoe veel of hoe vaak uw zoon Turks hoort) maar vooral ook de kwaliteit, oftewel het
soort taalaanbod. Je kunt dus niet zeggen: hoe meer taal-aanbod hoe beter de taalvaardigheid. Ik heb dat eerder al uitgelegd in
Moet ik doen of ik hem niet versta?
Bij voorlezen bijvoorbeeld, is het heel belangrijk dat het gekozen boek nét het goede niveau heeft voor het kind. Niet te moeilijk (want dan gaat het verhaal over het hoofdje heen) maar ook niet te makkelijk. Het verhaal moet uitdagend genoeg zijn, en het moet een aantal nieuwe woordjes introduceren. Meer daarover leest u in het artikel
Interactief voorlezen.
Van samen tv-kijken bijvoorbeeld, steekt een kind alleen wat op als je met je kind bespreekt wat er op de buis te zien is. Je kunt dan vragen stellen als: "Weet je wat dat is?" Of: "Ben jij daar ook wel eens geweest?" Peuters van een jaar of 3 gaan vaak een groot aantal 'wat'- en 'waarom'-vragen stellen. Ook hier ligt er voor de opvoeder een gouden kans om het kind veel taal te leren.
Ook is het heel belangrijk dat de aanvoer van Turks taal-aanbod voor uw zoontje continu is. Kinderen zijn niet alleen sneller dan volwassenen in staat om taal te leren, ze vergeten het ook weer sneller dan volwassenen. In een paar maanden kan de spreekvaardigheid al behoorlijk ver wegzakken.
Er mogen dus liever niet te veel weken tussen de taal-contacten zitten. Dus: als u een Turks-talige oppas kunt vinden, die wekelijks kan komen, dan zou dat heel mooi zijn!
Tot slot is het belangrijk om te bedenken wat eigenlijk uw einddoel is. Wat wilt u precies bereiken? Vindt u het voldoende als uw zoon in het Turks kan vertellen wat hij gisteren heeft meegemaakt, of moet hij ook – in het Turks – een verhandeling over de politiek ten beste kunnen geven?
Hoe dan ook moet u goed in de gaten houden dat zijn Turkse woordenschat zich niet op alle gebieden even ver zal ontwikkelen. De school is bijvoorbeeld een plek waar Nederlands gesproken wordt, waardoor hij een verhaal over wiskunde waarschijnlijk makkelijker in het Nederlands dan in het Turks zal kunnen vertellen. Anderzijds zal hij juist wat makkelijk in het Turks over voetbal kunnen vertellen als hij later veel gaat voetballen met zijn vader.
Zoals u inmiddels begrepen zult hebben, kan ik helaas niet zeggen hoeveel uren Turks uw zoontje wekelijks nodig heeft om die taal te gaan beheersen. Naast de kwantiteit is immer ook de kwaliteit van het taalaanbod belangrijk, en daarnaast zal de Turkse taalvaardigheid op het ene gebied groter zijn dan op het andere.
Maar: als de vader van uw zoontje en de Turks-talige oppas die u misschien gaat nemen, bewust en enthousiast aan de slag gaan met het Turkse taalaanbod, dan kan uw kind een heel eind komen. Ik wens u veel succes!
