21 maart 2008 door Joanna Sandberg
Mijn dochter, net 12 jaar, menstrueert sinds ongeveer een half jaar. Ik heb haar van tevoren goed ingelicht en alle materiaal en plaatjes laten zien. Nu schaamt ze zich zo dat ze niet vertelt dat ze ongesteld is en verstopt ze bebloede onderbroeken en maandverbandjes onder de kast en overal in huis. In haar matras zitten bloedvlekken.
Als ik haar ermee confronteer, zegt ze dat ze zich ervoor schaamt en dat ik het niet de hele tijd erover moet hebben.
Nu heb ik haar een beloning in het vooruitzicht gesteld als ze het mij vertelt, en heb ik beloofd dat ik er met niemand over zal praten. Toch blijft ze maandverbandjes verstoppen. Wat kan ik doen?
Uw dochter menstrueert sinds een half jaar. Haar eerste ongesteldheid (in vakjargon: de menarche) had ze dus toen ze 11 jaar was. Dat klinkt heel jong, maar tegenwoordig is het heel normaal als meisjes op die leeftijd al menstrueren. De gemiddelde leeftijd van de eerste menstruatie is op dit moment 11 jaar.
Het feit dat uw dochter moeite heeft om met deze nieuwe situatie om te gaan, betekent dat haar lichamelijk ontwikkeling vooruitloopt op haar geestelijke ontwikkeling. Op zich is dat niet vreemd; de lichamelijke ontwikkeling en de geestelijke ontwikkeling hoeven niet gelijk te lopen. Daarom zijn er ook zulke grote verschillen tussen meisjes op die leeftijd. Sommigen zijn al seksueel actief, terwijl anderen bij wijze van spreken nog met poppen spelen en nog helemaal niet toe zijn aan seks.
En er is nóg een probleem. Bij meisjes start de puberteit met het dikker worden van de tepels en het groeien van de borsten. Dat zijn geleidelijke processen waar je als meisje langzaam aan kunt wennen. Maar ongesteld worden is anders. Dat gaat abrupt. Het komt onverwacht, van de ene dag op de andere. Daar kun je dus niet langzaam aan wennen, wat het extra moeilijk maakt.
De eerste menstruatie is dus echt een mijlpaal; het is in wezen het einde van de kindertijd en het begin van het vrouw-zijn. 'Opeens' ben je een seksueel wezen, en dat kan beangstigend zijn. Deze overgang kan voor meisjes, en waarschijnlijk ook voor uw dochter, té abrupt zijn.
Daarnaast verandert het bestaande evenwicht in het gezin – van een gezin met een kind naar een gezin met een puber. Dat stelt andere eisen aan de opvoeders, en soms hebben die er ook moeite mee.
U vertelde dat uw dochter zich schaamt. Dat is volkomen normaal. Schaamtegevoelens horen bij pubers als zout bij een eitje.
Daarnaast zijn pubers vaak erg onzeker over hun eigen lichaam, en vergelijken ze zichzelf voortdurend met anderen (populaire klasgenoten, fotomodellen, soap-sterretjes, etc.). Zulke vergelijkingen vallen dan meestal negatief uit voor henzelf.
Ook worden ze weer preuts en hebben ze meer behoefte aan privacy. De badkamerdeur gaat weer op slot.
En terwijl jongere kinderen vaak nog heel open staan voor seksuele voorlichting, is dat bij pubers doorgaans niet meer zo makkelijk. De meeste pubers vinden het prettiger om over seksualiteit te praten met leeftijdgenoten dan met hun ouders. Dat laatste vinden ze vaak ongemakkelijk en schaamtevol. Voorlichten is dan niet of nauwelijks meer mogelijk.
U vertelde dat u uw dochter goed heeft ingelicht. Dat is prima. Meisjes vinden het vaak fijn als hun moeder praktische informatie geeft. Maar heeft u haar ook wel seksuele voorlichting gegeven?
Ook belangrijk is de vraag of u een positieve houding heeft ten opzichte van 'vrouw zijn', 'vrouw worden', ouder worden, seksualiteit, en pubers in het algemeen. Met andere woorden: de manier waarop u zelf in het leven staat, heeft invloed op uw dochter.
En vergeet ook de rol van de vader niet. U vermeldde daar niets over, maar opgroeiende dochters hebben een grote behoefte aan de goedkeuring van hun vader. Elke kritische opmerking over hun gewicht of hun uiterlijk kan al fataal zijn. Daarentegen is het juist heel goed als een vader tegen zijn dochter zegt hoe mooi en aantrekkelijk ze is. Niet klef natuurlijk, maar gewoon eerlijk.
Nu terug naar het eigenlijke onderwerp. Wanneer een meisje nog lang niet toe is aan seksualiteit, kan 'ongesteld worden' intense schaamtegevoelens oproepen. Allicht dat het dan moeilijk is om daarover te praten.
Bij uw dochter is dit het geval. Ze schaamt zich intens, en vertoont daarnaast paradoxaal (oftewel schijnbaar tegenstrijdig) gedrag. Ik zal dat uitleggen.
Ze schaamt zich vreselijk voor het feit dat ze ongesteld is. Dan zou je verwachten dat ze alles in het werk stelt om haar ongesteldheid zo min mogelijk te laten opvallen. Dat is echter niet het geval. Ze zorgt er juist voor dat het wél opvalt. Ze laat haar bebloede onderbroeken en maandverbandjes overal slingeren, om u te dwingen daar iets over te zeggen, en er een gesprek over te beginnen.
Heel bewust zal het allemaal niet zijn voor haar. Waarschijnlijk is de boodschap die ze geeft ook voor haarzelf niet helemaal duidelijk. Maar toch zegt ze:
1. Dat ze moeite heeft met ongesteld zijn, en mogelijk met puber worden, ouder worden, etc. Ze zegt dat ze moeite heeft met de overgang naar een volgende fase in haar leven, van kind naar puberteit.
2. Dat ze grote moeite heeft om erover te praten, in ieder geval met u. Misschien is het een signaal dat er binnen het gezin niet makkelijk over bepaalde onderwerpen gepraat kan worden. (En al vindt u zélf dat alles bespreekbaar is, dan nog kan uw dochter daar anders over denken. Bijvoorbeeld doordat de manier waarop er gepraat wordt haar niet bevalt, etc.)
3. Dat ze ondanks alles tóch met u wil communiceren. Al is het maar door middel van gedrag (in plaats van praten).
4. Dat ze wil dat u bezorgd om haar bent. Door zó bewust de tekenen van haar ongesteldheid rond te laten slingeren, dwingt ze u om met haar bezig te zijn.
Hieronder geef ik u een aantal praktische tips.
Je zou bijvoorbeeld met z'n vieren naar Naissance des Pieuvres kunnen gaan. Een prachtige film over opgroeiende meiden. Behalve dat je kunt genieten van de film, die echt schitterend is, is het de ideale manier om een gesprek op gang te brengen, omdat je in eerste instantie kunt praten over ánderen, wat altijd makkelijker is dan praten over je zelf.
Hoogstwaarschijnlijk zult u na enige tijd merken dat haar gedrag gaat veranderen. Hoe lang dat precies gaat duren, kan ik niet inschatten omdat ik te weinig van jullie situatie weet. Als er echt helemaal niets verandert, moet u natuurlijk hulp zoeken. Uw huisarts is dan het startpunt.
Ik wens u veel succes!
