21 april 2006 door Joanna Sandberg
Wij hebben problemen met onze dochter van 13. Zij uit zich altijd bijzonder negatief over haar school. De laatste tijd spijbelt ze wel eens, of wendt ze voor ziek te zijn. De school is een Vrije School, waardoor er geen strak regime heerst. Ik leef gescheiden van mijn vrouw, maar ik woon wel in de buurt. Verder heeft onze zoon van 15 het syndroom van Asperger.
Het contact tussen broer en zus is bar slecht. Zij scheldt hem constant de huid vol, hij reageert gelaten. Zij klaagt dat er onevenredig veel aandacht naar hem uitgaat. Wij praten vaak op haar in, maar dat heeft geen effect.
Ik heb eerder geprobeerd om professionele hulp in te schakelen, maar dat wil zij niet. Een complicerende factor is dat mijn ex een vriend heeft, die de laatste tijd steeds meer op de voorgrond komt. Ik zie zelf een relatie tussen die verandering en haar probleemgedrag, maar daar wil mijn ex niets van weten.
Wat denkt u, wat is beter: voorwaarden stellen (zoals kleedgeld intrekken) of samen praten stimuleren, of de professionele hulp in een voor haar acceptabele vorm opdienen?
Het is duidelijk dat uw dochter niet goed in haar vel zit. Dat kán te maken hebben met school, want u vertelde dat ze daar altijd heel negatief over is, en dat ze de laatste tijd wel eens spijbelt of voorwendt ziek te zijn. Maar het kan ook te maken hebben met haar broer die Asperger heeft. Beide opties zal ik hieronder bespreken.
Even voor de goede orde: als ze maar af en toe spijbelt, of maar af en toe schoolziek is, dan vind ik dat nog niet dramatisch hoor. Iedereen spijbelt wel eens. Maar anderzijds: als uw dochter voorheen nooit spijbelde, terwijl ze dat de laatste tijd wel doet, dan is er mogelijk wel wat aan de hand.
Zoals ik wel vaker doe in mijn bijdragen voor deze rubriek, zal ik ook nu weer eens hardop gaan denken. Ik stel dan vragen die u ook aan uzelf kunt stellen, en die uw eigen denkproces kunnen sturen.
Kortom: mijn advies is dat u samen met uw ex-vrouw, uw dochter en de school goed gaat uitzoeken waarom uw dochter het niet (of niet meer) leuk vindt op school, en wat ze zélof zou willen.
Naast school is er nog een probleem, namelijk dat het contact tussen uw dochter en haar 15-jarige broer bar slecht is (misschien dat dit in feite een andere uitingsvorm van hetzelfde probleem is, maar dat laat ik nu even in het midden). Ook klaagt uw dochter over alle aandacht die naar haar broer uitgaat.
U vertelde dat jullie vaak op haar í2html npraten en dat dat geen effect heeft. Misschien gaat dat ongeveer zo: "Het is niet wáár dat we jou minder aandacht geven." "We vinden jou nét zo belangrijk als je broer!" "We zijn gisteren nog naar je ballet-uitvoering geweest", etc. Het probleem met zo'n soort conversatie is dat je tégen iemand praat en niet mét iemand. Ik zou u toch in ieder geval willen aanraden om goed naar uw dochter te luisteren en te vragen hoe zij zich voelt, zodat er een echt gesprek ontstaat.
Het feit dat uw zoon Asperger heeft, maakt het er voor uw dochter niet makkelijker op. Voor uzelf – als ouder – is het ook niet eenvoudig natuurlijk, maar het hebben van een broer of zus met dit syndroom is een bekend probleem. Nog lastiger is het wanneer een meisje een (oudere) broer met Asperger heeft. Ik zal dat proberen uit te leggen.
Een kenmerk van Asperger is het onvermogen om je te verplaatsen in de ander. Er is geen wederkerigheid in het contact, maar egocentrisme. Wat dat betreft is Asperger vergelijkbaar met andere stoornissen in het autistisch spectrum (ASS).
Aan de broers en zussen van zo iemand wordt dan – impliciet of expliciet – gevraagd om rekening met hun gehandicapte broer of zus te houden. Dat is ook nodig. Maar soms kan het in een bepaalde periode of een bepaalde situatie toch te veel gevraagd zijn voor een kind.
Er kunnen allerlei periodes of situaties zijn waarin het te veel gevraagd is voor een kind om rekening te houden met een gehandicapte broer of zus. Bijvoorbeeld:
Of je kind daadwerkelijk last heeft van een of meer van dit soort dingen, kun je alleen maar achterhalen door heel goed te luisteren.
Het syndroom van Asperger is ernstig, en vraagt daarom veel inspanning van alle betrokkenen. Het vraagt zorg en tijd van de ouders om zo'n kind op te kunnen voeden. En het vraagt om aanpassing van alle overige gezinsleden.
Het is dus niet zo gek dat broers en zussen dit vervelend kunnen vinden. Alleen is het zo moeilijk voor ze om dit tegen hun ouders te zeggen. Want kinderen begrijpen met hun verstand wel dat alle zorg voor hun speciale broer of zus nodig is, maar gevoelsmatig zijn zij degenen die zich tekort gedaan voelen.
Vaak willen broers en zussen van gehandicapte kinderen hun ouders niet belasten met hun eigen sores, omdat die het al zo moeilijk hebben. Dat is begrijpelijk maar niet handig, want hun gevoelens komen er namelijk altijd uit – hetzij in de vorm van lastig gedrag (zoals ruzie maken of spijbelen), hetzij in de vorm van naar binnen gekeerd gedrag (zoals depressieve gevoelens).
Wat in ieder geval helpt, is als ouders openlijk praten met hun kinderen over het feit dat hun gehandicapte broer of zus veel aandacht vraagt (en ook moet krijgen). En hoe opener dat soort gesprekken zijn, des te beter. Daarmee bedoel ik dat het goed is om kinderen gelegenheid te geven om hun ergernis te uiten, en om begrip te tonen voor het feit dat ze er af en toe goed de balen van hebben dat ze alsmaar rekening moeten houden met hun gehandicapte broer of zus.
Bedenk ook dat kinderen verdrietig of boos kunnen zijn omdat ze geen normále broer of zus hebben, zoals andere kinderen. Een broer of zus waar je gewoon lol mee kunt hebben, en waar je gewóne ruzies mee kunt hebben. Dat zijn allemaal begrijpelijke gevoelens, waarvan je als ouder duidelijk moet maken dat je ze best mag hebben.
Op grond van het voorgaande zult u begrijpen dat ik u sterk afraad om sancties als 'kleedgeld intrekken' te stellen, en dat het beter is om écht te gaan luisteren naar uw dochter en écht met haar te gaan praten. Ook samen met uw ex-vrouw, als dat mogelijk is.
Tenslotte nog een praktische tip: als uw dochter geen professionele hulp wil, dan vindt ze het misschien wél een goed idee om in contact te komen met leeftijdsgenoten die ook een broer of zus met het syndroom van Asperger hebben. De jargon-term voor dit soort lotgenoten is 'brusjes'. Wijs uw dochter daarom nog even op www.brusjes.nl.
