16 juni 2006 door Aleid Grijpma
Mijn zoon van 12 jaar is een echte lieverd. Maar hij is met vlagen om niks boos. Op zich niks raars aan de hand, zou je zeggen. Maar het is dan net of hij een totaal iemand anders is. Hij is dan niet te stoppen, zegt rare dingen en is totaal niet voor rede vatbaar.
Na zijn boze bui (die soms wel 1,5 uur kan duren) geeft hij zelf aan dat hij niet weet wat er met hem gebeurde. Hij kan het niet stoppen, en hij weet nadien niet meer wat hij gezegd of gedaan heeft.
Tijdens een boze bui lijkt het of hij niet 'bereikbaar' is. Zo raar... Soms zwaai ik wel eens voor zijn ogen om hem te bereiken, maar dan hij knippert dan amper. Terwijl hij heel kwetsende dingen zegt.
Het speelt al vanaf dat hij een jaar of 5 is. Het is dus niet iets nieuws wat te maken zou kunnen hebben met het puberen.
Als ik na zo'n bui vertel wat hij gezegd heeft, schaamt hij zich ervoor. Ook wil hij dat het stopt, maar hij weet niet hoe. Hij zegt dat het lijkt of hij gestuurd wordt als een robot en dat hij het niet kan stoppen. Het is geen boze bui die ff lekker oplucht dus.
Hij heeft wat last van faalangst, terwijl hij goed kan leren. Vanaf dat hij peuter is, heeft hij voorkeuren wie hij lief vindt en wie niet, en met 2 jaar kon hij ook al het verschil benoemen tussen wie hij lief vindt (bijvoorbeeld oma en opa) en wie hij leuk vindt (bijvoorbeeld de juf van de peuterspeelzaal).
Verder heeft hij moeite met veranderingen. Hoe graag hij ook naar het voortgezet onderwijs wil, toch heeft hij moeite met die verandering. Ook met veranderingen zoals een beugel e.d. heeft hij moeite, vertelde hij. Hij gaat niet op stap en drinkt geen alcohol.
Ik vind het moeilijk om u een duidelijk antwoord te geven, omdat – als ik het goed begrijp – uw zoon eigenlijk vrij goed functioneert.
U heeft veel aanvullende informatie gegeven [vanwege de omvang van het materiaal hebben we dit weggelaten - red.] maar ik miste daarin vooral nog informatie over zijn ontwikkeling. Bijvoorbeeld hoe snel hij was met lopen en praten, of het al dan niet een druk kind is, of hij bepaalde interesses heeft, en hoe hij op school functioneert.
Wel gaf u aan dat de boze buien vooral thuis plaatsvinden en niet elders, althans tot nu toe niet.
Laat ik beginnen iets meer te vertellen over woede-uitbarstingen. Bij wat voor soort kinderen zie je die?
ADHD - Je kunt dat soort buien bijvoorbeeld zien bij kinderen met ADHD. Maar in dat geval staat toch vooral het druk zijn en/of het onvermogen om zich te concentreren centraal, en niet zo zeer de eventuele woede-uitbarstingen. Die zijn meer bijkomend. Let op: lang niet alle kinderen met ADHD hebben deze uitbarstingen!
ADHD-kinderen hebben ook vaak problemen met impulsiviteit. Dat wil zeggen dat zij vaak eerst doen en pas later denken. Zelfs bij een kleine aanleiding kunnen ze – omdat ze hun rem niet goed in de hand hebben – nogal uitbarsten.
ADHD en gedragsstoornis - Vaak zie je woede-uitbarstingen bij kinderen die niet alleen ADHD hebben, maar ook de neiging hebben een gedragsstoornis te ontwikkelen. Dat zijn kinderen die 'anti-sociaal gedrag' laten zien. Zoals: vechtpartijen beginnen, stelen, etc. Bij uw zoon herken ik daar echter helemaal niets van.
Contactstoornissen - Ook zie je vaak woedeuitbarstingen bij kinderen met aan autisme verwante contactstoornissen. Wel is er dan altijd een specifieke aanleiding (al kan die heel klein zijn) waardoor zij fors kunnen uitbarsten. Naast woedeuitbarstingen hebben deze kinderen echter ook contactproblemen, soms een achterstand in taal/spraak-ontwikkeling, en vaak een beperkte fantasie-ontwikkeling.
Bij kinderen met aan autisme verwante contactstoornissen ontstaan vaak woedeuitbarstingen doordat ze bepaalde situaties niet goed aanvoelen en niet goed begrepen hebben, wat vaak leidt tot angst. Wat je ziet, is echter geen angstig kind, maar juist een boos kind. Hun angst uit zich in boosheid. De wereld kan voor deze kinderen soms erg onbegrijpelijk zijn, waardoor ze heel makkelijk heel woedend kunnen worden. Maar nogmaals: bij dit soort kinderen zijn er altijd andere verschijnselen naast de woedeuitbarstingen, en heeft de woede altijd een aanleiding, hoe klein dan ook.
Ondergemiddelde intelligentie - Woedeuitbarstingen kunnen ook voorkomen bij kinderen met een 'ondergemiddelde intelligentie' (lees: zwakbegaafde of zwakzinnige kinderen). Net als bij kinderen met aan autisme verwante contactstoornissen gaat het bij dit soort kinderen ook vaak om het niet begrijpen van de wereld om hen heen, of om situaties waarin ze 'overvraagd' worden, oftewel dat er te hoge eisen aan hen gesteld worden.
Depressief of negatief zelfbeeld - Tot slot zie je woedeuitbarstingen soms bij kinderen die depressief zijn, of een negatief zelfbeeld hebben. Afhankelijk van het type kind kunnen sombere gevoelens zich naarbinnen richten (herkenbaar aan matheid en weinig energie), óf naar buiten. In het laatste geval zie je dan bozige kinderen met gedragsproblemen.
Eerlijk gezegd zie ik zelf niet 1-2-3 hoe uw zoon zou kunnen voldoen aan een van deze karakteristieken. Maar wellicht herkent u wel iets.
U vertelde dat de woedeuitbarstingen van uw zoon vooral thuis plaatsvinden. Dat is gebruikelijk en ook goed verklaarbaar.
De reden dat kinderen dit soort gedrag vaker thuis vertonen dan buitenshuis, is omdat zij zich zo goed mogelijk willen aanpassen aan hun omgeving. Buitenshuis is dat moeilijker dan thuis, waardoor zij vaak lang op hun tenen moeten lopen. Dat wreekt zich dan binnenshuis. Er is dan geen rem meer, omdat zij zich al zo ingehouden hebben. Bovendien voelen kinderen zich thuis het meest op hun gemak, waardoor het ook veiliger is om juist daar te ontladen.
Voor zover ik het goed gelezen heb, omschreef u uw zoon als iemand die sociaal niet zeer vaardig is, en ook wat faalangstig is. Het zou heel goed kunnen dat hij daar last van heeft, en dat hij de eisen die buitenshuis aan hem gesteld worden – bij anderen en op school – moeilijk aankan. Hij wordt dan als het ware overvraagd, wat hem veel energie kost, hetgeen tot de hierboven beschreven situatie kan leiden, met de woedeuitbarstingen thuis als gevolg.
Zou dit misschien een verklaring kunnen zijn die u aannemelijk acht? In dat geval moeten er natuurlijk wel signalen van school zijn, die aangeven dat het daar moeilijk of maar nét gaat. Heeft u al met de leerkracht hierover gesproken? Dat zou meer helderheid kunnen geven.
U bent overigens niet de enige die zich met zo'n soort moeilijk verklaarbaar patroon van woedeuitbarstingen tot mij wendt. Met 'moeilijk verklaarbaar' bedoel ik dan: psychologisch moeilijk verklaarbaar. Er kunnen echter ook andere oorzaken zijn. Daarom vind ik het vaak raadzaam om in zulke gevallen ook een EEG te laten maken.
Een EEG (elektro-encefalogram) is een onderzoek waarbij hersenfuncties onderzocht worden. Onverklaarbare woedeuitbarstingen kunnen namelijk ook gezien worden als een vorm van epilepsie.
Al met al kan ik u niet adviseren wat u zou moeten doen aan die uitbarstingen, omdat er eerst een goede verklaring voor gevonden moet worden (zeker nu hij naar de middelbare school gaat).
Ik raad u aan om dit verder te bespreken met de huisarts. In onderling overleg kunt u dan bepalen in welke richting u het verder moet zoeken, zoals een kinderarts, Bureau Jeugdzorg, of een polikliniek voor kinder- en jeugdpsychiatrie.
Veel succes gewenst!
