23 februari 2007 door Aleid Grijpma
Help! Mijn kind snijdt zichzelf en ik bloed van binnen. Sinds zondag weten we dat onze jongste zoon (14) zichzelf snijdt op armen en benen. Vanochtend toen ik zijn bed verschoonde, zag ik dat er onderin een klein mesje lag.
Het is een jongen met veel vrouwelijke energie. Hij speelde altijd met Barbies en had geen stoere vriendjes maar vriendinnetjes. We hebben hem daar altijd in gesteund en houden van hem zoals hij is.
Wat is er gebeurd dat hij zichzelf zo toetakelt? Hij kan het ons niet vertellen. Het is te moeilijk om erover te praten, zegt hij. Wel heeft hij het gisteren tegen onze huisarts verteld, en volgende week kan hij voor een intake terecht bij Adhesie, afd. Jeugdzorg.
Ik ben erg verdrietig. Ik wil mijn kind helpen, maar ik weet niet waar ik moet beginnen. Waar blijven wij als ouders? Hij gaat voor een intake-gesprek, maar wij dan? Kunnen wij als ouders meedenken over de behandeling?
Ik hoop dat jullie ons enig advies kunnen geven over hoe wij hierin het beste kunnen handelen.
Dit is een zeer lastig probleem, zowel voor jullie zoon als voor jullie zelf! Helaas vertelde u maar heel summier iets over hem. Dat maakt het voor mij altijd heel moeilijk om een advies te geven. Ik zal het dus heel algemeen moeten houden.
In mijn werk heb ik regelmatig te maken met snijdende jongeren, en ik heb de indruk dat het de laatste tijd toeneemt. Zoals ik het zie, is het vaak een symptoom van iets anders. Volgens mij is het snijden dus niet iets wat op zichzelf staat, maar liggen er meestal andere problemen aan ten grondslag.
In het algemeen gaat het om jongeren met een negatief zelfbeeld, die problemen hebben met 'het reguleren van hun emoties'. Met dat laatste bedoel ik dat ze nogal verrast kunnen worden door heftige emoties, omdat ze de mildere gevoelens die daaraan vooraf gingen niet gemerkt hebben. Ook kan het zijn dat ze die mildere gevoelens wel gemerkt hebben, maar dat ze er niets mee gedaan hebben. Meestal gaat het daarbij om gevoelens van boosheid.
Daarnaast kan het snijden samengaan met depressieve klachten of zelfs een depressie.
Snijden en krassen komt veel voor en ik heb sterk de indruk dat pubers het vaak met elkaar erover hebben. Zeker pubers die minder goed in hun vel zitten, lijken elkaar daarin nog wel eens 'te vinden'. Dat is een sociaal proces, waar twee kanten aan zitten.
Enerzijds vinden ze aansluiting bij elkaar doordat ze ontdekken dat ook anderen ermee bezig zijn. Dat geeft steun. En anderzijds kunnen ze elkaar ook wel eens op verkeerde gedachten brengen. Doordat de een krast, kan de ander het ook gaan proberen. Er lijkt dus een soort besmettelijkheid in te zitten.
Als je pubers vraagt naar de betekenis van het snijden, dan is dat in hun ogen vaak een manier om dichterbij hun gevoel te komen. Op die manier vóelen ze wat, letterlijk, en dat lijkt dan op te luchten.
In veel gevallen gaat het erom een ander gevoel kwijt te raken. Ze kunnen bijvoorbeeld boos zijn, en daar geen raad mee weten. Doordat ze er geen raad mee weten, kunnen ze het niet verwerken (of wegwerken, zo u wilt) waardoor het boosheidsgevoel blijft zitten. Snijden zorgt er dan voor dat ze dat boosheidsgevoel tijdelijk kwijtraken, omdat het vervangen wordt door een ander gevoel.
Snijden lijkt soms ook verslavend te zijn. Deels heeft dat te maken met het feit dat deze jongeren weinig andere manieren in huis hebben om met hun gevoelens om te gaan. Maar er zijn ook aanwijzingen dat er tijdens het snijden stoffen vrij komen in de hersenen, die een soort prettig gevoel geven.
Tot zover de achtergronden, nu de praktijk. Snijden vind ik altijd iets ernstigs, wat direct aandacht behoeft. Zoals eerder gezegd gaat het vaak om onmachtige kinderen die zich geen raad weten met bepaalde gevoelens. Dat is dus bij uitstek iets waar zorg vanuit de psychiatrie voor nodig is.
Er moet dan zo snel mogelijk worden uitgezocht wat er precies aan de hand is. Is er sprake van een depressie? Of andere psychiatrische problematiek? Wat dat betreft is het dus heel goed dat uw zoon binnenkort onderzocht gaat worden.
Ik ga niet gissen wat er allemaal zou kunnen spelen bij hem. Eén kort zinnetje over spelen met Barbies is echt veel te beperkt om conclusies te kunnen trekken. Ik laat dat dus graag over aan de deskundigen die hem gaan onderzoeken.
Maar eigenlijk vroeg u ook niet naar de oorzaken; u wilde weten wat uw eigen rol zou kunnen zijn. Natuurlijk is het van belang dat u er als ouders bij betrokken wordt. Ik kan me ook niet voorstellen dat dat niet zal gebeuren.
Het is uw zoon, hij woont bij u in huis, en u kent hem als geen ander. U kunt dus belangrijke informatie geven aan degenen die uw zoon gaan onderzoeken. Omgekeerd kunnen de onderzoekers ook belangrijke informatie aan u geven. Ze kunnen u adviseren hoe u hier het beste mee om kunt gaan. Doen ze dat niet uit zichzelf, dan kunt u er gewoon naar vragen.
Vooruitlopend op datgene wat de onderzoekers zullen zeggen, kan ik u alvast een paar tips geven voor de dagelijkse omgang.
1. Ga niet bovenop hem zitten, hoe lastig dat ook is. Er bovenop gaan zitten is een vanzelfsprekende reactie, maar leidt eerder tot een verslechtering dan tot een verbetering van de situatie.
2. Neem het probleem serieus. Maak duidelijk dat u zich zorgen maakt, en toon u betrokken. Volsta dus niet met "Doe niet zo raar", of "Doe een beetje normaal, zeg", zonder een opening te bieden voor een gesprek.
3. Overtuig uw zoon ervan dat u hem wilt helpen. Zeg eerlijk dat het onverdraaglijk is om te zien hoe hij zichzelf pijnigt, en dat u hem wilt helpen om het op te lossen.
4. Bied afleiding aan. Stel bijvoorbeeld voor om samen te gaan wandelen, of om iets anders te doen wat hij leuk vindt, als hij zich down voelt of als hij wil gaan snijden.
5. Zorg dat uw zoon zelf de regie houdt. Dat wil zeggen: wees beschikbaar voor hem als hij uit wandelen wil gaan, of iets anders met u wil doen, maar dring hem dat niet op. Maak hem duidelijk dat u van hem verwacht dat hij zelf naar u toekomt voor dat soort activiteiten.
6. Doe geen moeite om mesjes uit zijn buurt te houden. Want hoe hard het ook klinkt: dat helpt altijd maar tijdelijk. Nieuwe mesjes zijn immers zo weer gekocht.
7. Wees open en eerlijk tegen hem als u een mesje of iets dergelijks vindt, maar ga er niet naar op zoek. Laat de verantwoordelijkheid bij hem.
8. Wees alert op het internet-gebruik van uw zoon. Er zijn talloze underground-groepjes waarin jongeren elkaar aanwijzigingen geven en helpen bij snijden en krassen.
Ik wens jullie veel succes en sterkte!
