12 september 2008 door Joanna Sandberg
Wij hebben een zoon van 16 jaar en een dochter van 14 jaar. Alle twee VMBO-leerlingen verzorging.
Onze zoon is erg onzeker in relaties en heeft geen echte vrienden. Hij geeft zelf aan dat hij dat heel erg vindt, maar dat hij het te eng vindt om contact te maken.
Wij hebben in de gezinssituatie vaak problemen met de omgang met zijn jongere zus. Hij kan vallen over elke beweging, geluidje – noem maar op. Soms kunnen we erover praten, maar op het moment suprème niet. En vaak flipt hij als hij wordt gewaarschuwd dat hij grenzen overschrijdt. Hij is dan niet voor rede vatbaar. Vaak komt hij veel later sorry zeggen. Maar dan alleen voor zijn gedrag. Niet voor zijn houding tegenover zijn zus.
Het is al jaren een probleem. Hij wil niet naast haar of tegenover haar zitten. Ze mag geen geluid maken. Je kunt het eigenlijk zo gek niet bedenken of het is fout. Wij denken dat hij bang is dat zijn zus hem 'inhaalt'. Hij is tenslotte de oudste.
Hij krijgt wel complimenten maar het wordt steeds moeilijker om in een vervelende situatie een complimentje te maken. En de vervelende situaties zijn te vaak.
Wij zijn ten einde raad. Moeten we hulp gaan zoeken buitenshuis? Het is zo'n lieve schat. Iedereen ziet hem als een lieve zachte jongen. En dat is hij ook. Maar thuis, vooral als zijn zus er ook is, is het echt een heel andere zoon. Het doet zeer hoe hij met zijn zus omgaat.
Hebben jullie misschien tips voor ons?
Zo te zien heeft uw zoon ernstige problemen met 'contact'. Hij vindt het eng om contact te maken met leeftijdgenoten, hij heeft geen echte vrienden, hij pest en treitert zijn jongere zus, hij laat zich niet corrigeren (is dan niet voor rede vatbaar en flipt), hij kan niet écht sorry zeggen, en dit gedrag bestaat al jaren.
Al met al lijken mij dit voldoende redenen om inderdaad hulp te zoeken. Hieronder zal ik iets meer vertellen over datgene wat er gebeurt, en waar de hulp uit zou moeten bestaan.
U vindt hem eigenlijk een lieve schat, en ook schrijft u dat 'iedereen' (volwassenen buiten het gezin, neem ik aan?) hem ziet als een lieve, zachte jongen. U ook. U ziet dus nog zijn lieve kant, maar als hij door kan blijven gaan met zijn onaangename gedrag, zult u steeds minder zijn lieve kant kunnen gaan zien. U zei al dat u het steeds moeilijker vindt om hem te prijzen voor de dingen die hij wél goed doet.
Uw zoon lijkt zich dus thuis zeer negatief te gedragen en met name zich uit te leven op zijn zusje. Buitenshuis gedraagt hij zich wel aardig en aangepast (vooral tegenover volwassenen, denk ik), maar daar vindt hij geen aansluiting met leeftijdgenoten.
Het is dus goed te begrijpen dat u ten einde raad bent, te meer omdat het gedrag van uw zoon waarschijnlijk alleen maar erger en ernstiger zal worden. De patronen zullen steeds vaster komen te zitten.
Wat ik daarentegen niet goed begrijp, is dat uw zoon zich al jaren zo kan gedragen. Het hele gezin (inclusief hijzelf) lijdt eronder. En hoe moet dit wel niet voor uw dochter zijn? Ze wordt niet zómaar een beetje gepest, maar diep geraakt in haar eigenwaarde. Ze mag er eigenlijk niet zijn, wat echt fnuikend kan zijn voor meiden in de puberteit.
Ze is ook een makkelijk slachtoffer, wat het eigenlijk nog erger maakt. Als 'het jongere zusje' is ze én jonger, én een meisje tegenover een jongen, én ook nog gezinslid. Ze is 'altijd beschikbaar' en ze kan niet weg, in tegenstelling tot iemand buiten het gezin. Die kan gewoon weglopen of op een andere manier het contact vermijden.
Wat er dus aan de hand lijkt te zijn, is dat uw zoon de gewoonte heeft aangenomen om al zijn eigen onvrede (over zijn problemen met contact met anderen) uit te leven op zijn zusje. Zonder dat zij ook maar iets met zijn problemen te maken heeft.
Als je dag in dag uit zó wordt getreiterd, zonder dat je daar aanleiding toe geeft, en als je ouders dat niet (kunnen) stoppen, hoe veilig voel je je dan thuis? Het antwoord lijkt me duidelijk. Deze situatie is dus heel slecht voor haar sociaal-emotionele ontwikkeling.
U zei wel dat het u zeer doet hoe uw zoon met zijn zusje omgaat, maar niet dat u bezorgd bent om haar. Dat begrijp ik niet.
Zelfs al zou het zo zijn dat uw zoon bang is dat zijn zusje hem inhaalt, dan nog mag hij dit gedrag gewoon niet vertonen. U moet hem dus begrenzen en dit gedrag onmiddellijk laten stoppen. Thuis moet een veilige plek zijn voor ieder gezinslid.
Vandaar dat ik u adviseer om heel snel hulp te zoeken. Het zou daarbij moeten gaan om twee soorten hulp naast elkaar:
U vertelde niet hoe uw dochter dit alles doorstaat, maar ik zou mij zelfs kunnen voorstellen dat ook zij hulp zou kunnen gebruiken om haar gevoel van eigenwaarde weer wat op te krikken. Al met al denk ik dat u, gezien de complexiteit van de problematiek, het beste kunt beginnen bij de huisarts. Die kan u doorverwijzen naar de juiste personen en instanties.
