25 mei 2007 door Aleid Grijpma
Hoe kun je een 16-jarige puber die in de problemen verkeert, nog helpen, voordat hij tegen een strafblad aanloopt, als hij zelf geen hulpvraag ventileert?
Ik leef sinds een jaar gescheiden. We hebben drie kinderen: de oudste zoon (18 jaar) woont bij mij, de tweede zoon (16½ jaar) woont bij mijn ex-vrouw en de jongste zoon (10 jaar) is onderhevig aan een co-ouderschapsregeling met een twee-wekelijkse wisseling.
De problemen spelen zich af rondom de middelste zoon. Hij komt al een jaar zijn leerplicht niet na, heeft geen dagelijkse bezigheden, dealt en gebruikt drugs, en ondermijnt elke vorm van ouderlijk gezag.
Als gescheiden ouders vechten we al meer dan een jaar om hulp voor deze jongen voordat hij tegen een strafblad aanloopt. Hijzelf wil echter niet geholpen worden. We zijn al een jaar in gesprek met maatschappelijk werk, jeugdzorg, de leerplichtambtenaar, en de Breider-stichting. Maar onze zoon slaat alle hulp die hem geboden wordt in de wind.
Via jeugdzorg heeft hij een personal coach via project Parachute en via de leerplichtambtenaar is hem een reïntegratieplek aangeboden (Rentree) om toch nog aan een starters-certificaat te kunnen komen.
Maar nu, na ruim een jaar, ziet iedereen wel in dat hij niet geholpen wil worden. De leerplichtambtenaar heeft inmiddels een proces-verbaal uitgeschreven en jeugdzorg trekt de handen van hem af omdat hij zelf geen hulpvraag blijft vertonen.
Onlangs is een van de maatjes uit zijn hanggroep door drugsdealers vermoord, waar hij tot op de dag van vandaag zeer cool onder blijft. Ondanks dat ook hij langdurig en zwaar door de recherche is gehoord.
We hebben inmiddels een OTS-aanvraag [ondertoezichtstelling - red.] met eventueel uithuisplaatsing bij de rechter gedeponeerd, omdat we de hulpverlening te traag vinden en omdat we ook de veiligheid van ons jongste kind in gevaar zien komen. Tevens hebben we onze zorgen kenbaar gemaakt bij burgemeester en wethouders, waar we eerdaags mee in gesprek gaan.
Het lijkt dus niet mogelijk in Nederland om je afglijdende kind op een gedwongen manier te laten helpen. Binnenkort is hij het volgende dodelijke slachtoffer van een gewetenloze afrekening door grote drugsdealers en is het probleem 'opgelost'.
U legde ons een zeer ingewikkeld probleem voor, waar we helaas steeds vaker mee geconfronteerd worden. U constateerde dat het niet mogelijk is om een afglijdend kind gedwongen te laten behandelen als hij zelf geen hulp accepteert. Dat is inderdaad heel lastig.
Ik zal proberen om voor u op een rij te zetten welke mogelijkheden er zijn.
Vanaf de leeftijd van 12 jaar zijn er twee mogelijkheden om je kinderen gedwongen te laten opnemen in de psychiatrie:
Een 'in bewaringstelling' (IBS) vraag je aan bij de burgemeester, en moet uitgeschreven worden door een onafhankelijk arts (dus niet de behandelend arts, als die er is). Daarvoor gelden de volgende voorwaarden:
Een IBS gaat direct in en wordt achteraf (nadat iemand gedwongen opgenomen is) binnen 5 dagen ook door een rechter getoetst. Die kan de IBS dan tot maximaal 3 weken verlengen.
Een 'rechterlijke machtiging' (RM) lijkt sterk op de bovengenoemde IBS, maar is wat minder heftig. Je vraagt hem niet aan bij de burgemeester maar bij de rechter, en het duurt allemaal wat langer.
Opnieuw zijn er twee voorwaarden:
Wat is het verschil met de IBS? Het woordje acuut (bij 'dreigend gevaar') staat er niet meer bij. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om iemand die niet meer eet en drinkt, en zichzelf verwaarloost. Dat is wel gevaarlijk, maar niet acuut gevaarlijk.
Een RM-verklaring (opgesteld door een psychiater) wordt verstuurd naar de rechtbank. De rechter zal dan in ongeveer 2 weken die verklaring toetsen, waarna de RM al of niet afgegeven kan worden. Meestal geldt een RM voor 3 of 6 maanden.
In beide gevallen, dus zowel bij de IBS als bij de RM, zijn twee dingen belangrijk. Ten eerste: dat er sprake moet zijn van een psychiatrische stoornis. Bij jongeren met ernstige gedragsproblemen is dat lastig, omdat er discussie kan zijn over de vraag of dat psychiatrisch is of niet. Daar zijn de geleerden het nog niet over eens.
Ten tweede moet je beseffen dat een gedwongen opname (binnen de psychiatrie) niet hetzelfde is als een gedwongen behandeling. Je kunt iemand wel opnemen, maar als diegene niet behandeld wil worden, kun je niets.
Het enige wat je kunt doen, bij iemand die een behandeling weigert, is gedwongen medicatie geven. Dat kan echter alleen als zo iemand erg agressief is en mensen bedreigt, etc. en als er geen enkele andere manier is om het gevaar af te wenden.
U zult begrijpen dat je bij jongeren met gedragsproblemen, die niet geholpen willen worden, niet veel meer kunt doen dan ze een plek geven. Je kunt ze gewoon niet afdoende behandelen.
Tegenwoordig zijn er wel ortho-psychiatrische settingen voor kinderen met gedragsproblemen in combinatie met een psychiatrische stoornis (zoals ADHD of PDD-NOS) maar ook daar kunnen ze weinig doen met kinderen met een RM, omdat je hen geen gedwongen behandeling mag bieden.
Niettemin komen er wel steeds meer stemmen op die aangeven dat de wet meer ruimte moet creëren voor gedwongen behandelen. Maar zover is het nog niet, en of dat ook gaat gelden voor kinderen zoals uw zoon, kan ik nu niet zeggen.
Tot nu toe ging het alleen over psychiatrische hulpverlening. Een andere mogelijkheid, die u zelf al noemde, is een OTS (ondertoezichtstelling door een gezinsvoogd), eventueel gecombineerd met een machtiging voor uithuisplaatsing. U weet inmiddels dat dit ook door de rechter beoordeeld wordt.
Op grond van uw verhaal denk ik dat er inderdaad gronden zijn voor een OTS met machtiging voor uithuisplaatsing. Hopelijk komt uw zoon dan wel terecht in een instelling waar hij kan werken aan een toekomst. Maar gezien de huidige wachtlijsten is dat helaas niet zeker.
De laatste optie is dat je wacht tot het kind een delict pleegt dat ernstig genoeg is voor een zogenaamde PIJ-maatregel. PIJ staat voor 'Plaatsing In een Inrichting voor Jeugdigen'. Dan volgt er een gedwongen behandeling in een justitiële inrichting die vergelijkbaar is met TBS voor volwassenen.
Ik wens u en uw familie veel succes en sterkte!
