10 november 2006 door Niels van de Griend
Wat is 'onterven', waarom zou je het doen, en hoe werkt het?
In het algemeen is er geen enkele aanleiding om je echtgenoot (m/v) te onterven, in tegendeel zelfs. De langstlevende-testamenten vormen uiteindelijk de hardcore van de notariële testamentenpraktijk. Toch kunnen zich situaties voordoen waarin onterving van de echtgenoot serieus in overweging genomen moet worden. (Overal waar 'echtgenoot' staat, kunt u ook 'geregistreerd partner' lezen).
De meest voor de hand liggende situatie waarin je onterving zou kunnen overwegen, is als er sprake is van een conflict. Maar ook bij harmonie kan het een optie zijn! Beide situaties zal ik hieronder bespreken. Ik begin echter met een paar kanttekeningen bij het begrip 'onterven'.
Bij onterven behoudt de onterfde echtgenoot nog wel een aantal rechten. Onder andere:
Kortom: onterving van een echtgenoot zet hem of haar dus niet geheel in de kou. Het vruchtgebruik is overigens niet meer afdwingbaar als de echtscheidingsprocedure meer dan één jaar voor de overlijdensdatum is gestart. Het is trouwens niet of-of; tussen volledig erfgenaamschap en totale onterving kunnen allerlei nuances liggen. Als volledige onterving te ver gaat, kun je ook kiezen voor een beperkt erfgenaamschap van de langstlevende.
Bij een conflict, zoals een dreigende echtscheiding, kan onterving heel begrijpelijk zijn. Zolang er nog sprake is van een huwelijk (of geregistreerd partnerschap) is er namelijk sprake van wettelijk erfgenaamschap. En misschien wil je dat niet.
Bedenk dat een huwelijk pas eindigt wanneer het vonnis van echtscheiding is ingeschreven bij de burgerlijke stand (tenzij er sprake is van een 'flitsscheiding'), en misschien wil je al eerder voorkomen dat de partner met wie je ruzie hebt, je vermogen erft.
Maar wat als er nog volledige harmonie is? Kunnen er dan toch redenen zijn om je echtgenoot te onterven? Ja, die kunnen er zijn, maar eenvoudig is de beslissing niet. Het gaat dan om gevallen als de volgende:
In het eerste geval zou je kunnen denken aan de situatie dat de langstlevende genoeg (of meer dan genoeg) eigen middelen heeft om verzorgd achter te blijven. De erfenis kan dan misschien beter direct naar de kinderen gaan, of – als er geen kinderen zijn – naar anderen 'die het beter kunnen gebruiken'.
Echt lastig en extra emotioneel wordt de discussie in situaties waarbij de echtgenoot dementerend is, of niet meer voor zijn of haar eigen zaken kan zorgen, of misschien nog wel erger. In die gevallen moet je eigenlijk niet om de hete brei heendraaien en een zekere beperking van het erfgenaamschap – al dan niet gekoppeld met bewind over het erfdeel – overwegen.
De beslissing om het erfgenaamschap van een echtgenoot te beperken, wordt nog lastiger wanneer je bedenkt dat dat belastingtechnisch meestal ongunstig is.
Een langstlevende echtgenoot heeft immers met afstand de hoogste vrijstelling voor de successiebelasting (dik 500.000 euro minus pensioenaanspraken). Als je deze vrijstelling door totale of gedeeltelijke onterving niet – of niet helemaal – benut, betaal je in het algemeen dus meer successiebelasting dan zónder onterving.
Maar toch... ga lastige keuzen niet uit de weg, bespreek één en ander heel goed met de notaris, en kom dan tot een evenwichtig testament dat recht doet aan uw eigen situatie.
