Tips praten over de dood
Voor wie mijn situatie niet kent, ik heb een heel topic onder puberteit staan (ik weet het niet meer). Aangezien ik een specifieke vraag heb wilde ik die graag in een apart topic plaatsen.
Mijn 18 jarige dochter heeft een doodswens en staat op de wachtlijst voor euthanasie.
Vaak zit haar hoofd vol met de dood en dan wil ze ook graag een gesprek hierover. Maar op de een of andere manier zijn dit altijd hele stroeve gesprekken.
Ik weet gewoon niet goed wat te vragen, vragen als wat gaat er nu in je om (dat ik door wil) eindigen in een stilte.
Regelmatig krijg ik het verwijt dat ze met mij niet over de dood kan praten terwijl ik dat echt wel wil.
ik ben op zoek naar serieuze tips om hierover het gesprek goed aan te kunnen gaan, welke vragen zou ik kunnen stellen (open vragen het liefst), wat vraag je aan iemand die niet meer wil leven.
Alvast bedankt voor het mee denken.
Hoi Ciska, zie nu pas dit topic. Vandaar een wat late reactie.
Ten eerste, als ik je goed gelezen heb zit er een behoorlijke kloof tussen de intellectuele capaciteiten van je dochter en haar emotionele ontwikkeling (s leeftijd). Dat maakt gesprekken extra lastig. Want hoewel haar gedachten veel en ver kunnen gaan, kan haar coping stokken, knalt ze tegen verwerkingstijd aan, worden emoties haar teveel en raakt ze dan grip op zichzelf kwijt.
Qua hechting de bevestiging bieden dat je van haar houdt, haar graag ziet, als mieder en als mens, dat je haar doodswens begrijpt.. lijkt me het belangrijkste in die gesprekken. Maar het kan ook zijn dat je merkt dat deze gesprekken er wel mogen zijn, maar dat je ze begenst in duur en intensiteit (ze bijvoorbeeld houdt terwijl er getekend of geknutseld wordt) omdat je ziet dat hoewel ze er naar verlangt om over te praten, het niet sneller kan dan zij aankan. Gezien die emotionele ontwikkeling en de verwerkingstijd. En dat jij daarin begrenst.
Een aantal dingen rondom dood en doodswens die een rol kunnen spelen waar ik aan denk, gezien haar geschiedenis:
Waar is ze bang voor, met betrekking tot de euthenasie aanvraag? Is ze bang voor oordelen? Voor afwijzing? Bang voor twijfel in zichzelf?
Heeft ze vrees voor professionals die de machtskaart trekken en ze in haar beleving eindeloos verloren is in een systeem dat haar naar haar gevoel niet kan helpen? Heeft ze behoefte aan regie en overzicht in dit proces? Wil ze daarin dat jij naast haar staat?
Is ze verdrietig? Dat ze nooit zichzelf heeft kunnen zijn toen ze om hulp vroeg? Maakt dat het vragen om euthanasie extta beladen? En eenzaam? Wil ze daarib de verbinding met je voelen?
Is de dood een soort vrijheid en bevrijding van, wat ze nu ervaart? Heeft ze angst, verdriet, woede, verontwaardiging tav eerdere gesprekken met anderen, die haar ervaringen niet serieus namen, die haar zaken oplegden die niet bij haar pasten? Is dat ook onderdeel van haar doodswens?
Is haar verlangen naar de dood ingegeven diir een immense takenlijst die ze ervaart in leven? Welke taken zijn voor haar immens, waar wil ze van bevrijd worden?
Nog iets anders, hoe zorg jij voor jezelf na zo'n gesprek? Waar laat jij je hartepijn, je stress, je onmacht? Staan er mensen klaar waar jij even mee kan sparren, kan knuffelen? Helpt een douche, een massage, een meditatie, even naar buiten?
Hopelijk sla ik de plank niet mis, je hebt al zoveel op de bordje.
Wat ontzettend moeilijk Ciska. En wat prachtig dat je zoekende bent naar hoe je er ook hierin voor je dochter kunt zijn.
Iemand noemde al het boek "Je kunt het maar één keer doen" van Barbara Beukering. Ik weet niet of je dat gelezen hebt. Ik vond het prachtig en het hielp mij in het nadenken over de dood. Ik weet al helemaal niet of je stukjes hieruit met je dochter zou kunnen lezen en erover praten.
Ook als dat laatste helemaal niet kan, kun je misschien iets met de adviezen van Manu Keirse (psycholoog gespecialiseerd in rouw) die Barbara Beukering in haar boek ook beschrijft. Namelijk dat er bij een geplande of te verwachten dood vier dingen zijn die degene die gaat overlijden kan doen om goed afscheid te nemen en het makkelijker te maken voor de nabestaanden. Dat zijn eigenlijk vier kernboodschappen maar over allevier kun je natuurlijk hele gesprekken voeren. En de (aanstaande) nabestaanden kunnen deze dingen natuurlijk ook zeggen.
1. ik hou van je
2. dankjewel (en bespreken waarvoor)
3. het spijt me (en bespreken waar je spijt van hebt)
4. ik vergeef jou (en bespreken wat je dan vergeeft)
Dit is wel iets anders dan praten over de dood, dus ik weet niet of het aansluit. Maar het gaat wel over afscheid nemen en verbinding.
Wat lijkt me dit lastig Ciska. Ik heb bij een cliënt die wist dat ze niet of zou worden best wel veel gesprekken over de dood gehad. Waar ik in het begin tegenaan liep is dat ik te veel uit ging van mijn eigen idee en referentie kader rondom de dood. Dus het was belangrijk dat ik eerst dat van haar begreep. De vraag die mij het meeste heeft gebracht is:
Hoe zie jij de dood voor je? Is het iets wat je geruststelt of juist bang maakt?
We hebben ook echt haar antwoorden gevisualiseerd. Zodat ze alles wat we besproken hebben nog eens terug kon kijken.
Trijsje schreef op 21-08-2025 om 10:48:
Wat ontzettend moeilijk Ciska. En wat prachtig dat je zoekende bent naar hoe je er ook hierin voor je dochter kunt zijn.
Iemand noemde al het boek "Je kunt het maar één keer doen" van Barbara Beukering. Ik weet niet of je dat gelezen hebt. Ik vond het prachtig en het hielp mij in het nadenken over de dood. Ik weet al helemaal niet of je stukjes hieruit met je dochter zou kunnen lezen en erover praten.
Ook als dat laatste helemaal niet kan, kun je misschien iets met de adviezen van Manu Keirse (psycholoog gespecialiseerd in rouw) die Barbara Beukering in haar boek ook beschrijft. Namelijk dat er bij een geplande of te verwachten dood vier dingen zijn die degene die gaat overlijden kan doen om goed afscheid te nemen en het makkelijker te maken voor de nabestaanden. Dat zijn eigenlijk vier kernboodschappen maar over allevier kun je natuurlijk hele gesprekken voeren. En de (aanstaande) nabestaanden kunnen deze dingen natuurlijk ook zeggen.
1. ik hou van je
2. dankjewel (en bespreken waarvoor)
3. het spijt me (en bespreken waar je spijt van hebt)
4. ik vergeef jou (en bespreken wat je dan vergeeft)
Dit is wel iets anders dan praten over de dood, dus ik weet niet of het aansluit. Maar het gaat wel over afscheid nemen en verbinding.
Ik vergeef jou? Wat is dat voor ongelukkige uitspraak! Wie moet wie wat vergeven? Moet Ciska tegen haar dochter zeggen: ik vergeef jou dat je een doodswens hebt? Ik snap dit echt niet.
sowieso vind ik mensen die anderen iets vergeven raar. Ik interpreteer dat alsof die mensen boven de ander gaan staan en hem iets vergeven en de ander moet die vergiffenis in dankbaarheid aannemen.
Annaniem2023 schreef op 21-08-2025 om 18:00:
[..]
Ik vergeef jou? Wat is dat voor ongelukkige uitspraak! Wie moet wie wat vergeven? Moet Ciska tegen haar dochter zeggen: ik vergeef jou dat je een doodswens hebt? Ik snap dit echt niet.
sowieso vind ik mensen die anderen iets vergeven raar. Ik interpreteer dat alsof die mensen boven de ander gaan staan en hem iets vergeven en de ander moet die vergiffenis in dankbaarheid aannemen.
Hoezo is vergeven niet goed? Ik zou willen dat ik er beter in was.
Vergeven doe je overigens voor jezelf, niet voor de ander.
MamaE schreef op 21-08-2025 om 18:34:
[..]
Hoezo is vergeven niet goed? Ik zou willen dat ik er beter in was.
Vergeven doe je overigens voor jezelf, niet voor de ander.
Maar waarom moet dochter eerst vergeving vragen voor ze mag gaan van jou? Hoe helpt dit in jouw ogen deze jonge vrouw en haar familie? Hoe helpt dit iemand wie zijn kind zo ongelukkig ziet , dit is een van de weinige topics waar ik zelf mijnn haviksklauwen niet inzet. Dat dat kind ook nog vergeving moet vragen .... terwijl ze zichzelf al te min voelt voor deze wereld..
Anoniemvoornu schreef op 21-08-2025 om 19:44:
[..]
Maar waarom moet dochter eerst vergeving vragen voor ze mag gaan van jou? Hoe helpt dit in jouw ogen deze jonge vrouw en haar familie? Hoe helpt dit iemand wie zijn kind zo ongelukkig ziet , dit is een van de weinige topics waar ik zelf mijnn haviksklauwen niet inzet. Dat dat kind ook nog vergeving moet vragen .... terwijl ze zichzelf al te min voelt voor deze wereld..
Ik lees vergeven heel anders . Misschien is er wel ruzie geweest. Harde woorden tegen elkaar gezegd. Dingen waar je spijt van hebt . Die je anders had willen doen . Dat kun je uitspreken.
Ik hou van Manu Keirse .
annaniem bedoelt denk ik dat je iemand iets vergeeft nadat deze iets slechts heeft gedaan.
Als ciska dochter gaat vergeven zeg je als je deze redenatie volgt eigenlijk dat ze iets doet wat niet goed is, maar je vergeeft het haar wel...
Maar misschien begrijp ik annaniem helemaal verkeerd
Anoniemvoornu schreef op 21-08-2025 om 19:44:
[..]
Maar waarom moet dochter eerst vergeving vragen voor ze mag gaan van jou? Hoe helpt dit in jouw ogen deze jonge vrouw en haar familie? Hoe helpt dit iemand wie zijn kind zo ongelukkig ziet , dit is een van de weinige topics waar ik zelf mijnn haviksklauwen niet inzet. Dat dat kind ook nog vergeving moet vragen .... terwijl ze zichzelf al te min voelt voor deze wereld..
Ik kan mij van beide kanten voorstellen dat dit bevrijdend kan zijn. Zo zou ik best op mijn sterfbed mijn ouders willen vergeven voor mijn kutjeugd. En zou ik het ook fijn vinden om vergeving te krijgen van andere mensen voor dingen die ik echt verkeerd heb aangepakt.
En btw MamaE zegt nergens dat dochter het eerst moet vragen voordat ze mag gaan.
Martje80 schreef op 21-08-2025 om 20:07:
[..]
Ik kan mij van beide kanten voorstellen dat dit bevrijdend kan zijn. Zo zou ik best op mijn sterfbed mijn ouders willen vergeven voor mijn kutjeugd. En zou ik het ook fijn vinden om vergeving te krijgen van andere mensen voor dingen die ik echt verkeerd heb aangepakt.
En btw MamaE zegt nergens dat dochter het eerst moet vragen voordat ze mag gaan.
Deze jonge vrouw heeft niks wat vergeven moet worden, ze heeft geen kinderen hun jeugd verziekt enz. Sterker ze heeft nooit zelf van het leven kunnen genieten. Heeft de laatste jaren "overleefd" en het laatste wat ze zou moeten in mijn ogen is vergeving vragen omdat het niet meer lukt.
Anoniemvoornu schreef op 21-08-2025 om 20:34:
[..]
Deze jonge vrouw heeft niks wat vergeven moet worden, ze heeft geen kinderen hun jeugd verziekt enz. Sterker ze heeft nooit zelf van het leven kunnen genieten. Heeft de laatste jaren "overleefd" en het laatste wat ze zou moeten in mijn ogen is vergeving vragen omdat het niet meer lukt.
Maar dat staat er dan ook niet, dat ze vergeving moet vragen 'omdat het niet lukt'. Er staat überhaupt niet dat ze vergeving moet vragen. Degene die gaat sterven kan deze 4 dingen zeggen, waaronder 'het spijt me' en 'ik vergeef je'. Maar die hoeven niet over het sterven zelf te gaan. Een mens kan spijt hebben over dingen in zijn leven en dan kan het fijn zijn om dat gezegd te hebben. En een mens kan boos zijn geweest om iets en dan kan het fijn zijn om datgene waar je boos om was te vergeven. En ja er staat dat ook de naasten dit kunnen zeggen. Maar ook dat hoeft niet over het sterven of het ziek zijn te gaan. En hoeft al helemaal niet op een verwijtende manier te gaan. Het gaat om het leven 'afronden' en alle losse eindjes bespreken. Waaronder iemand vergeven voor wat je degene eerder hebt verweten. Daarbij gaf Ciska eerder wel aan dat dochter zich wel eens schuldig voelde. Dus dan vindt dochter het misschien juist fijn om nog eens expliciet te horen dat het haar vergeven wordt dat zij, vul maar in; niet gezellig was met kerst, de vakantie 'verprutste', de hond niet kan uitlaten enz. Ook al verweet Ciska haar dat om te beginnen al niet.
Ik zou het zelf overigens ook moeilijk vinden om op een goede manier iemand vergiffenis te schenken. Dus ik weet niet of die 4 stappen voor mij zouden werken. Maar het lijkt me wel duidelijk dat Trijsje niet bedoelt dat het meisje een slecht mens is dat in deze fase om vergiffenis moet smeken om het feit dat ze zo ziek is. En ik vind het een beetje naar dat je haar post zo vreemd draait.
Ik denk dat ik gewoon een hekel heb aan het woord vergiffenis vragen en geven, het voelt voor mij heel ongelijk en iets verhevens hebben aan degene die vergeeft. Het zijn maar woorden, wat moet je ermee. Wie schiet er iets mee op als Martje haar ouders vergeeft voor haar slechte jeugd? De situatie verandert er niet aan.
Annaniem2023 schreef op 21-08-2025 om 21:43:
Ik denk dat ik gewoon een hekel heb aan het woord vergiffenis vragen en geven, het voelt voor mij heel ongelijk en iets verhevens hebben aan degene die vergeeft. Het zijn maar woorden, wat moet je ermee. Wie schiet er iets mee op als Martje haar ouders vergeeft voor haar slechte jeugd? De situatie verandert er niet aan.
Of ouders erkennen dat ze haar een slechte jeugd hebben gegeven. Dat is dan fijn voor dochter . Of dochter vergeeft . Soort van . Gesprek. En ouder kan rustiger sterven.
Het zal voor iedereen anders werken. Ik Geloof wel in de kracht van woorden .