27 februari 2004 door Dr. Bas Levering
Kinderen en opvoeding staan in het centrum van de belangstelling. Maar de echte kindvriendelijkheid verdwijnt zienderogen, aldus Bas Levering.
De jonge dieren in het dierenpark hebben in de afgelopen jaren meer ruimte gekregen dan de jonge mensen in het mensenpark. Een creatief antwoord op de kritiek dat het hoe dan ook onethisch zou zijn om dieren gevangen te houden en ten toon te stellen, leidde tot ingrijpende veranderingen in de inrichting van al onze dierenparken.
De jonge mensen zijn in de afgelopen jaren in het mensenpark flink wat ruimte kwijt geraakt. De Utrechtse huisarts en kindermishandelingdeskundige Ben Rensen becijferde dat de heilige koe in onze steden inmiddels vijf maal zo veel ruimte ter beschikking heeft als het mensenkind.
En toch leek het vanaf de jaren zeventig juist de goede kant op te gaan. In veel gevallen werden kinderen en jongeren daadwerkelijk bij de inrichting van wijken betrokken. Dat is van groot belang, want architecten en stedenbouwkundige hanteren nu eenmaal met een grotere vanzelfsprekendheid het vogelperspectief dan het kinderperspectief.
Door de aanhoudende bouwdruk zijn zo langzamerhand alle braakliggende stukjes groen in de oude steden verdwenen. De grotere nadruk op veiligheid heeft de inrichting van avonturen-speelplaatsen minder voor de hand liggend gemaakt. De medische sector waarschuwt voor een sterke toename van het aantal te dikke kinderen en de regering Balkenende wil bezuinigen op het speeltuinwerk. De ontwikkelingen hebben zich inmiddels ten slechte gekeerd.
Deze afname van de voor kinderen beschikbare ruimte kon niemand ontgaan en is met enige inspanning in nauwkeurige cijfers uit te drukken. Er was in diezelfde periode echter sprake van een veel moeilijker zichtbaar te maken proces dat wellicht veel ingrijpender is.
Kinderen en opvoeding staan meer in het centrum van de belangstelling dan ooit en er is nog nooit zoveel informatie beschikbaar geweest wat voor een goede ontwikkeling van de nieuwe generatie bevorderlijk is en wat niet. Maar er moet ernstig aan worden getwijfeld of de samenleving als geheel meer kind-minded is geworden. Er is veel voor te zeggen dat juist het omgekeerde het geval is.
Sinds de uitvinding van effectieve anticonceptie-middelen is in onze samenleving kinderloosheid een echte keuzemogelijkheid geworden. En daarmee zijn de kinderen in onze samenleving niet meer van ons allemaal, maar alleen van degenen die ze zo nodig moesten nemen.
Het lijkt erop dat kinderen sneller lastig en hinderlijk gevonden worden dan vroeger. In zekere zin zijn we allemaal kinderlozer geworden dan ooit. De aantallen per ouderpaar zijn drastisch teruggelopen en die tijd van ons leven die we zonder kinderen doorbrengen, is alleen maar toegenomen.
Voor kinderen is het bijvoorbeeld heel aantrekkelijk om in restaurants tussen de rijen tafeltjes door te rennen. Veel volwassenen realiseren zich dat niet meer, omdat hun hoofden zich zelden op gangetjeshoogte bevinden. Voor echte kinderen is die uitdaging domweg niet te weerstaan.
De meeste mensen vinden de overlast van zulke kleine lawaaischoppers onverdraaglijk. Natuurlijk is het heel vervelend als je zelf net aan tafel bent gegaan om eens volwassen bij te praten er om je heen enthousiast tikkertje gespeeld wordt. En natuurlijk is het onuitstaanbaar dat de ouders van die kinderen er helemaal niets van zeggen.
Maar waar het om gaat, is dat een land dat naar buiten toe nog altijd met het beeld van het gezellige huishouden van Jan Steen adverteert, een land waarin kinderen in de ogen van buitenlanders juist bij uitstek op hun waarde werden geschat en juist overdreven veel ruimte kregen, razendsnel aan het veranderen is in een land waarin je in de publieke ruimte in principe geen last van kinderen hoort te hebben.
Het lijkt erop dat de beschikbaarheid van kindvrije ruimten binnen een aantal jaren even normaal zal zijn als de beschikbaarheid van rookvrije ruimtes nu.
Een van de belangrijkste historische wetten is de door de Nederlandse historicus Jan Romein bedachte "wet van de remmende voorsprong". De uitzonderlijke kindvriendelijkheid die de Nederlandse cultuur eeuwenlang heeft gekenmerkt, dreigt in een periode van enkele tientallen jaren volkomen te verdwijnen en te verkeren in haar tegendeel.
Als de bewust kinderlozen in dit land de macht overnemen en hun lichtgeraaktheid tot algemene norm weten te verheffen, dan is het met die kindvriendelijkheid echt gedaan. Dan worden de kinderen in het mensenpark in hokken teruggedrongen zoals ze in de dierenparken al tijden niet meer bestaan.
