22 oktober 2004 door Ietje Heybroek
Het kind van mijn vriendin (3 jaar en 6 maanden) gedraagt zich vaak zeer dreinerig, zeurderig en claimend naar zijn moeder toe. Soms gaat dit gepaard met schoppen en slaan. Het gaat om kleine zaken als drinken, jas aan, samenspelen met anderen (jij mag niet filmpje kijken, jij mag niet mijn kleurtjes).
Bovendien wil het kind niet in zijn eigen bed slapen maar houdt hij wel zijn moeder wakker door aan haar haren te plukken, e.d. Het kind ziet zijn vader hoogstens 1½ dag per twee weken. Voorts dreigt-ie andere kinderen dood te stampen e.d.
Kun je een kind van 3 jaar vertellen hoe het zit met de bezoekregeling van de vader? (Er vanuit gaande dat het een schreeuw om aandacht is tenminste.) Of is dit een fase die elke 3-jarige doormaakt?
Ik kan me voorstellen dat u zich – als stiefvader – nogal ergert aan het gedrag van het zoontje van uw vriendin. Dat komt vaak voor; stiefouders ergeren zich regelmatig aan hun stiefkinderen.
Zoals u al vermoedde, zit uw stiefzoon in een fase, de zogenaamde koppigheidsfase (ook wel peuterpuberteit genoemd), wat vaak een moeilijke periode is om mee om te gaan. Het is de periode dat de peuter in een sterke wils-ontwikkeling zit. Hij ontdekt dat hij een eigen wil heeft, en dat hij "nee" kan zeggen.
In deze periode probeert het kind door lang vol te houden of driftig te worden zijn zin te krijgen. Het is voor ouders de kunst om de wil van het kind niet te breken, maar het kind te begeleiden en het gedrag in juiste banen te leiden. Ook het aangeven van grenzen hoort daarbij.
Leiding geven aan de wil van een kind is een subtiel proces. Het betekent niet dat je die wil constant moet breken, bijvoorbeeld door botweg alsmaar "nee" te zeggen (mensen mogen immers best dingen willen), maar ook niet dat je het kind overal zijn zin in moet geven.
Hoe moet het dan wel? Voor de ontwikkeling van het kind is het het beste om hem te bevestigen in het idee dat zijn wil er mag zijn ("ja, natuurlijk is het fijn om bij mamma in bed te slapen"), en om vervolgens duidelijk te maken dat dat soms gewoon niet goed uitkomt, of niet passend in de situatie is ("maar iedereen heeft nu eenmaal zijn eigen bed").
Kinderen van 2 à 3 jaar overzien de consequenties van hun eigen wil niet, en volgen louter hun impulsen. Daarom kunnen ze op deze leeftijd heel driftig worden. Dat heeft te maken met opgekropte gevoelens door frustraties en ongeduld.
Zodra een kind kan praten, nemen zijn driftbuien meestal af, omdat hij dan onder woorden kan brengen waarom hij boos is. Ook daar is hulp van de ouders heel nuttig, namelijk bij het onder woorden leren brengen van gevoelens.
Sommige ouders denken wel eens dat het een periode is waarin hun kinderen hen pesten. Dat is natuurlijk niet het geval. Ze zijn uitsluitend bezig om hun positie in de wereld te bepalen. Daarbij lopen ze tegen allerlei grenzen op: van hun ouders, van hun omgeving, en van zichzelf. Dat kan soms pijnlijk voor ze zijn, maar ook heel leerzaam.
In de praktijk heeft u misschien baat bij de volgende tips:
Ik weet niet hoe lang het geleden is dat uw vriendin gescheiden is. Misschien wil haar zoontje vanaf die tijd bij haar in bed slapen?
Hoe dan ook: een kind moet leren om in zijn eigen bed te slapen. Hij kan immers niet eindeloos bij jullie blijven slapen. En hoe langer hij in jullie bed blijft slapen, hoe moeilijker het wordt om dit gedrag af te leren.
Een van de methodes om dit voor elkaar te krijgen, is een vast bed-ritueel (in bad, voorlezen, liedje zingen, etc.) en in de buurt blijven tijdens het in slaap vallen.
Het kan zijn dat een kind bang is om te slapen. Het is belangrijk om te weten waarvoor het kind bang is. Is het ontstaan na de scheiding? Is hij misschien bang dat zijn moeder ook weggaat?
Probeer als ouder (of stiefouder) om je kind te helpen met de angsten om te gaan en ze te overwinnen. Stel je kind gerust door te erover te praten en te zeggen dat je het begrijpt.
Mocht het kind toch steeds uit bed komen en bij u komen liggen, breng hem dan consequent weer terug naar zijn eigen bed. Mocht dat niet helpen, dan kunt u een beloningssysteem instellen.
U tekent dan op een vel papier de dagen van de week. Elke dag dat uw (stief-)kind in zijn eigen bed slaapt, krijgt hij een sticker. Als hij de hele week in zijn bed is gebleven, krijgt hij iets lekkers of leest u een extra verhaaltje voor. In ieder geval iets waardoor hij zich beloond voelt.
Dan uw tweede vraag. Kun je een kind van 3 vertellen over de bezoekregeling bij zijn vader? Ja. Maar dan wel in aangepaste woorden.
Kinderen van 3 jaar kun je in ieder geval vertellen dat pappa en mamma niet meer bij elkaar wonen. En dat ze hebben afgesproken dat hun kind meestal bij mamma woont maar dat hij 'af en toe' (kinderen van 3 hebben nog geen besef van 'eens in de twee weken') zijn vader bezoekt.
Een opmerking tot slot: kinderen houden van beide ouders. Het is dus belangrijk dat er geen kwaad over de niet thuiswonende ouder gesproken wordt, anders komt het kind in een loyaliteitsconflict. Al is het soms heel lastig om positief te blijven over de andere ouder, uw helpt uw (stief-)kind er wel mee.
